Zikladeetako eskultura

Zikladeetako eskultura
Jatorria
Ezaugarriak
Materiala(k)	haitzurdina
Kokapena
Lekua	Zikladeak

Zikladeetako eskultura osatzen dute batez ere marmolez egindako idolo bereizgarri batzuek. Batez ere Greziako Ziklade uharteetan aurkitu izan dira, eta K.a. 5000 inguruan Zikladetako kulturaren ezaugarriak dira, Neolitokoak eta Brontze Aro goiztiarrezkoak,  Kristo aurreko 1600. urtera artekoak. Formarik bereizgarrienak K.a. III. milurtekoak dira.

Eskulturen materiala, neurri handi batean, Paros eta Naxoseko marmola da, baina Egeoko hainbat uhartetan aurkitu izan dira eskuklturak, Zikladeetan, Atikan Grezia kontinentalean eta Anatolian ere. Egeo eskualde osoan kultura-harremanak, ohitura partekatuak eta erlijio-sinesmenak erlazionatuta zeudela erakusten du horrek, merkataritza hutsetik haratago. ^[1] Erabilera posible desberdinak proposatu izan dira: truke zeremonialaren objektuak izan zitezkeen, objektu erritual gisa erabiliak, idolo gisa gurtuak edo hileta-erritoen parte. Piezak ekoizteko egindako esfortzuak, beren bitxitasunak eta balio estetikoak iradokitzen dute ondasun pertsonal baliotsuak izan zirela, eta sarri jabeen hilobian jartzen zirela uste da. ^[2]

Spedos motako Brontze Aroaren hasierako idolo kanonikoek eta haiek bezalakoek bi aurrekari desberdin izan zituzten Neolitoan .

• 
  "Sorbalda motako" idolo neolito abstraktua, ziurrenik anatoliar jatorrikoa, 7.5 altuera cm.
• 
  "Biolin mota" Akrotiriko idoloa Santorinin aurkitua.

Neolito amaierako terrakota buru naturalistikoen azken aurkikuntzak Kephala herrian Kea -n kokatutako beste tradizio-lerro bat irudika dezakete. ^[3]

K.a. 3000. urteko Grotta Pelos kulturan agertzen diren idolo kanoniko deitu ditzakegunak lehen aldiz. Dagoeneko badituzte aurpegi eskematizatuak, horietan sudur luzanga baino ez delarik nabarmentzen. Hankak koska batez bereizita agertzen dira.

Keros-Syros kulturarekin (K.a. 2500 inguruan) oinarrizko forma tipikoa lortzen da eskultura mota honetan. Kanonikoenak hauek dira, mota ezberdinen barruan zifren proportzioak konstanteak direlako. Aurkikuntza gehienak garai honetakoak dira, halaber. Irudien tamaina 10-50 icm ingurukoa da gehienetan, salbuespen gutxi batzuekin. Kokapenen eta ezaugarri estilistikoen arabera, lau forma nagusi bereizten dira, eta horien periodizazioa Colin Renfrewk egin zuen 1960ko hamarkadan.^[4] Haren arabera, Kapsala mota lehena izan zen, gero Spedos mota eta Dokathismata mota aldi berean gerati zoren eta Chalandriakoa azkena izan zen.^[5] Halaber, Kretan bakarrik aurkitu izan diren forma lauak eta itxiak Koumasa mota nabarmen desberdinaren tipologian sailkatu izan dira.

• 
  Delos uharteko “Plastiras motako” idoloa.
• 
  Paros uharteko "Kapsala mota" idolo kanonikoa, Goulandris Museoa Atenas
• 
  Hasierako "Spedos mota" idoloa, 88,8 cm, Atenasko Arkeologia Museo Nazionala
• 
  "Spedos" motako ia tamaina naturaleko idolo baten burua, 27 cm, Louvre Paris-
• 
  Naxosko "Dokathismata" erako idolo kanonikoa, 35. urtea cm, Goulandris Museoa Atenas
• 
  Kretako "Koumasa motako" idoloa, Heraklion Arkeologia Museoa
• 
  Seriphosen aurkitutako idolo postkanonikoa, Altes Museum: Antikensammlung Berlin
• 
  Idolo berantiarra, anatoliarra agian, 4,8 cm, Badisches Landesmuseum Karlsruhe

Irudi gutxi batzuk bakarrik aldentzen dira zutik edo etzandako emakumezkoen eredutik eskultura hauetan. Pertsonaia batzuk gizonezkoak dira. Aipagarriena, ordea, jarduera berezietan agertzen diren figurak edo figura multzoak dira. Guztiak garai kanonikoari eta Spedos motari dagozkio.

• 
  Talde bat, 19 cm, Badisches Landesmuseum Karlsruhe
• 
  Harpa-jotzailea 13.5 cm, Santorinikoa, Badisches Landesmuseum Karlsruhe
• 
  Harpa-jotzailea 15.6 cm, Santorini, Badisches Landesmuseum Karlsruhe
• 
  Musikariak, Atenasko Arkeologia Museo Nazionala

230 objektu inguru erakusten dira Atenaseko Arte Zikladikoko Goulandris Museoan, eta Kretako Herakliongo Arkeologia Museoak ere bilduma zabala du. Alemanian, Karlsruheko Baden Estatu Museoak bilduma garrantzitsu bat dauka. Bilduma txikiagoak Louvren, Parisen, Londresko British Museum-en, Los Angeles-eko J. Paul Getty Museum-en eta beste hainbat museo eta bilduma pribatutan aurki daitezke.

• Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, alemanezko wikipediako «Kykladenidol» artikulutik itzulia izan da, 2024-08-18 data duen 247834046 bertsioa oinarritzat hartuta. Sartze-datarik ez duten erreferentziak, edo 2024-08-18 baino lehenago datatuak, jatorrizko artikulutik ekarri dira itzulpenarekin batera.

• Christos Doumas: The N. V. Goulandris Collection of Early Cycladic Art. Praeger, New York 1969.
• Andrea Vianello: Cycladic figurines in funerary rituals (PDF; 156 kB) bronzeage.org.uk, 1999.
• R. L. N. Barber: Early Cycladic Marble Figures – Some Thoughts on Function. In: Fitton 1989, S. 10–14.

• Datuak: Q362395
• Multimedia: Cycladic figurines / Q362395