Legio limitanea
Legio limitanea | |
---|---|
Motivo distintivo degli scudi della legio X Gemina, legio limitanea come riportato dalla Notitia dignitatum | |
Descrizione generale | |
Attiva | Costantino I (?) - V secolo |
Nazione | Tardo impero romano |
Tipo | legione romana |
Ruolo | Truppe di frontiera |
sese | limes romano |
Battaglie/guerre | Invasioni barbariche |
Onori di battaglia | Dona militaria |
Comandanti | |
Degni di nota | Magister militum praesentalis Magister militum per Orientem Magister militum per Thracias Magister militum per Illyricum |
Simboli | |
Simbolo | Aquila |
Voci su unità militari presenti su Wikipedia |
La legio limitanea era una legione romana del tardo Impero romano. Si trattava di unità legionarie di limitanei e/o di riparienses facente parte di quelle unità poste a difesa "lungo le frontiere".
Storia
La vastità dell'Impero romano costrinse Costantino I dopo il 324, al termine della guerra civile a dover creare un esercito mobile, che fosse sia alle dirette dipendenze dell'Imperatore (praesentalis), sia posto sotto il comando dei propri figli (Crispo, Costante, Costanzo e Costantino).[1]
La necessità di prelevare lungo le frontiere una serie di vexillationes dalle legioni romane poste lungo i confini imperiali, determinò:
- una riduzione degli effettivi delle "antiche" legioni alto imperiali, ora denominate limitaneae, da 5.000 armati fino ad unità di soli 800/1.200,[2] pur continuando a costituire il nerbo dell'esercito romano, formate da fanteria pesante;
- il "non ritorno" presso la base di tutte quelle legioni, prestate agli eserciti mobili comitatensi (che fossero praesentialis o meno).
Lista all'epoca della Notitia dignitatum
Qui di seguito sono elencate le 45 legiones limitaneae al tempo della Notitia dignitatum, di cui 33 erano posizionate nella parte orientale e 12 nella parte occidentale.
N. | unità legionaria limitanea | comando militare (epoca della Notitia dignitatum) | Menzionata nella Notitia dignitatum? | annotazioni |
---|---|---|---|---|
1 | SI | |||
2 | SI | |||
3 | Legio I Valentiniana[3] | SI | formata dopo il 364 da Valentiniano I | |
4 | SI | |||
5 | SI | |||
6 | Legio II Valentiniana[3] | SI | formata dopo il 364 da Valentiniano I | |
7 | SI | |||
8 | SI | |||
9 | SI | |||
10 | SI | |||
11 | SI | |||
12 | SI | |||
13 | SI | |||
14 | SI | |||
15 | SI | |||
16 | SI | |||
17 | SI | |||
18 | SI | |||
19 | SI | |||
20 | SI | |||
21 | SI | |||
22 | legio I Parthica Nisibena[11] | SI | ||
23 | legio II Parthica[11] | SI | ||
24 | legio III Cyrenaica[12] | SI | ||
25 | legio IV Martia[12] | SI | ||
26 | legio I Italica[13] | SI | ||
27 | legio XI Caludia[13] | SI | ||
28 | legio II Herculia[14] | SI | ||
29 | legio I Iovia[14] | SI | ||
30 | legio IV Flavia[15] | SI | ||
31 | legio VII Claudia[15] | SI | ||
32 | legio V Macedonica[16] | SI | ||
33 | legio XIII Gemina[16] | SI | ||
T O T A L E | P A R T E | O R I E N T A L E | 3 3 |
N. | unità legionaria limitanea | comando militare (epoca della Notitia dignitatum) | Menzionata nella Notitia dignitatum? | altra data in cui viene menzionata |
---|---|---|---|---|
34 | SI | |||
35 | SI | |||
36 | SI | |||
37 | SI | |||
38 | SI | |||
39 | SI | |||
40 | SI | |||
41 | SI | |||
42 | SI | |||
43 | SI | |||
44 | SI | |||
45 | SI | |||
T O T A L E | P A R T E | O C C I D E N T A L E | 1 2 |
Note
- ^ Giuseppe Cascarino, Carlo Sansilvestri, L'esercito romano, Armamento e organizzazione, vol. III, pp. 51-53.
- ^ Zosimo, Storia nuova, V, 45.1.
- ^ a b c d e f Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXI.
- ^ a b c d Not.Dign., in partibus Orientibus, XXVIII.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XXIX.
- ^ a b c Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXVIII.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXII.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXIII.
- ^ Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXIV.
- ^ Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXV.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXVI.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXVII.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XL.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XXXIX.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XLI.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Orientibus, XLII.
- ^ Not.Dign., in partibus Occidentis, XXXV.
- ^ Not.Dign., in partibus Occidentis, XL.
- ^ Not.Dign., in partibus Occidentis, XXVIII.
- ^ a b c d Not.Dign., in partibus Occidentis, XXXIV.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Occidentis, XXXII.
- ^ a b Not.Dign., in partibus Occidentis, XXXIII.
- ^ Not.Dign., Occ., XLII.
Bibliografia
- Notitia dignitatum.
- R.S.O. Tomlin, "L'esercito del tardo impero", Il mondo di Roma imperiale. La formazione, Editori Laterza, 1989, p. 128.
V · D · M | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Legione romana dopo la riforma dioclezianea e costantiniana |
| ||||||
Uomini e gerarchie |
| ||||||
Struttura |
| ||||||
Varie |
|
V · D · M | ||
---|---|---|
Legioni romane III-IV secolo | I Armeniaca · I Flavia Constantia · I Flavia Gallicana Constantia · I Flavia Gemina · I Flavia Martis (o Flavia Metis) · I Flavia Pacis · I Flavia Theodosiana · I Illyricorum · I Iovia · I Isaura Sagittaria (o Isauria) · I Iulia Alpina · I Martia Victrix (o Martiorum) · I Maximiana o I Maximiana Thebaeorum · I Noricorum (o Norica) · I Pontica · I Valentiniana · II Armeniaca · II Felix Valentis Thebaeorum · II Flavia Constantia · II Flavia Constantia Thebaeorum · II Flavia Constantiniana · II Flavia Gemina · II Flavia Virtutis · II Herculia · II Isaura (o Isauria) · II Iulia Alpina · II Theodosiana · II Valentiniana · III Diocletiana · III Flavia Salutis · III Herculia · III Isaura (o Isauria) · III Iulia Alpina · IIII Martia · IIII Parthica · V Iovia · V Martia · V Parthica · VI Gallicana · VI Herculia · VI Parthica | |
Legioni romane seconda metà del IV secolo | legiones palatinae · legiones comitatenses · legiones pseudocomitatenses · legiones limitaneae |