Cacar monyet

Cacar monyet
Ruam kulit akibat cacar monyet pada anak perempuan berusia 4 tahun
Pengkhususan	Penyakit berjangkit
Gejala	Ruam, demam, sakit otot, sakit tekak, nodus limfa bengkak[1]
Kerumitan	Jangkitan sekunder, pneumonia, sepsis, ensefalitis, kehilangan penglihatan dengan jangkitan mata teruk[2]
Permulaan biasa	5-21 hari setelah pendedahan[3]
Tempoh	2 ke 4 minggu[3]
Jenis	Klad I, Klad II[2]
Punca	Virus cacar monyet[4]
Kaedah diagnosis	Pengesanan DNA virus[2]
Diagnosis pembezaan	Cacar air, variola[5]
Pencegahan	Vaksin cacar[6]
Rawatan	Sokongan[2]
Rawatan perubatan	Tekovirimat, antivirus
Prognosis	Kebanyakannya pulih[7]
Kekerapan	Jarang[4]
Kematian	kurang 1% (klad Afrika Barat),[8] hingga 10%[3] (klad lembangan Kongo, tanpa rawatan)[9]
sunting

Cacar monyet (diberi nama baharu mpox pada 2022)^[10] ialah suatu penyakit berjangkit yang disebabkan oleh jangkitan virus cacar monyet dalam sesetengah haiwan, termasuk manusia.^[2] ialah suatu penyakit berjangkit yang disebabkan oleh jangkitan virus cacar monyet dalam sesetengah haiwan termasuk manusia.^[4] Gejala termasuk ruam yang membentuk lepuh dan kemudian menjadi berkerak, demam, bengkak nodus limfa dan lelah. Penyakit ini biasanya ringan, dan kebanyakan individu yang dijangkiti pulih dalam beberapa minggu tanpa rawatan.^[7] Masa dari pendedahan hingga permulaan gejala adalah antara lima hingga dua puluh satu hari, dan gejala biasanya berlarutan antara dua hingga empat minggu.^[1] Walau bagaimanapun, kes-kes cacar mungkin bersifat teruk, terutamanya dalam kalangan kanak-kanak, wanita mengandung atau mereka dengan sistem imun yang terjejas.^[11]

Penyakit ini disebabkan oleh virus Orthopoxvirus monkeypox, dahulunya dikenali sebagai "virus cacar monyet",^[12] iaitu virus zoonotik dalam genus Orthopoxvirus. Virus variola, yang menyebabkan cacar, juga berada dalam genus ini.^[2] Penularan dari manusia ke manusia boleh berlaku melalui sentuhan langsung dengan kulit atau cecair badan yang dijangkiti, termasuk melalui hubungan seksual.^[2] Orang yang dijangkiti kekal berjangkit dari permulaan gejala sehingga semua luka telah berkerak dan sembuh. Seseorang dapat dijangkiti virus akibat digigit atau dicakar haiwan, bersentuhan dengan daging atau bendalir tubuh haiwan liar terjangkit, objek tercemar atau berada dalam jarak dekat dengan orang yang dijangkiti. Virus cacar monyet umumnya mengalir dalam kalangan rodensia.^[13] Diagnosis boleh disahkan melalui ujian tindak balas rantai polimerase (PCR) pada sampel luka untuk DNA virus.^[2] Tanda klinikal penyakit ini mirip dengan cacar air.^[5]

Vaksinasi disyorkan pada mereka yang berisiko tinggi untuk dijangkiti.^[2] Tiada vaksin yang dibangunkan khusus untuk mpox, tetapi vaksin cacar didapati berkesan.^[14] Tiada rawatan khusus untuk penyakit ini, jadi rawatan bertujuan untuk menguruskan gejala dan mencegah komplikasi.^[2][15] Vaksin cacar (variola) dapat mencegah jangkitan dengan keberkesanan 85%.^[6][16] Pada 2019, vaksin cacar monyet, Jynneos (juga dikenal sebagai Imvanex di Kesatuan Eropah dan Imvamune di Kanada^[17]), telah disetujui bagi penggunaan terhadap orang dewasa di Amerika Syarikat.^[18] Buat masa kini, tiada rawatan khusus untuk merawat penyakit ini, dan fokus utama rawatan ialah pengurusan gejala serta kawalan penyakit.^[15] Terapi lazim yang digunakan saat ini ialah tekovirimat, antivirus yang secara khusus ditujukan untuk mengubati virus ortopoks, walaupun keberkesanannya masih belum terbukti.^[19] Ubat ini disetujui untuk mengubati cacar monyet di Kesatuan Eropah dan Amerika Syarikat. Sidofovir atau brinsidofovir mungkin juga bermanfaat bagi melawan penyakit ini.^[5][20] Risiko kematian, jika tidak diubati, dilaporkan sebesar 10% hingga 11% dalam klad basin Kongo (Afrika Tengah).^[3][21][22]

Cacar monyet pertama kali dikenal pasti pada 1958 dalam monyet makmal di Copenhagen, Denmark.^[23] Walaupun demikian, monyet bukanlah reservoir alami virus tersebut.^[24] Kes pertama melibatkan manusia ditemui pada 1970 di Republik Demokratik Congo.^[23] Wabak cacar monyet yang terjadi di Amerika Syarikat pada 2003 diduga berasal dari pasaran haiwan peliharaan serta penjualan haiwan rodensia yang diimport dari Ghana.^[6] Wabak cacar monyet 2022 merupakan insiden pertama penularan meluas di luar Afrika, yang dimulai di England pada Mei 2022, dengan kes-kes berikutnya dikesan di kawasan Eropah, Amerika, Australia dan Timur Tengah.^[25][26] Wabak global klad II pada tahun 2022–2023 menandakan kejadian pertama penularan komuniti yang meluas di luar Afrika. Pada Julai 2022, Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) mengisytiharkan wabak tersebut sebagai Darurat Kesihatan Awam Keprihatinan Antarabangsa (PHEIC). WHO menarik balik status ini pada Mei 2023 setelah wabak tersebut berjaya dikawal, dengan memetik gabungan vaksinasi dan maklumat kesihatan awam sebagai langkah kawalan yang berjaya.^[27]

Wabak klad I mpox dikesan di Republik Demokratik Congo pada tahun 2023. Sehingga Ogos 2024, ia telah merebak ke beberapa negara di Afrika, menimbulkan kebimbangan bahawa ia mungkin telah menyesuaikan diri untuk penularan manusia yang lebih berterusan.^[28][21] Pada 14 Ogos 2024, WHO mengisytiharkan wabak ini sebagai PHEIC.^[29] Pada hari berikutnya, kes pertama di luar Afrika dilaporkan di Sweden.^[30]

Nama monkeypox pada asalnya diperoleh kerana penyakit ini pertama kali dikenal pasti pada monyet makmal.^[31] Nama ini kemudiannya dikritik sebagai istilah yang salah kerana monyet bukanlah hos utama atau takungan penyakit ini. Ia juga dikritik kerana nama tersebut mengukuhkan unsur perkauman dan stigma terhadap negara-negara Afrika sebagai sumber penyakit.^[32]

Selepas permintaan daripada beberapa organisasi kesihatan awam dan saintis, yang berhujah bahawa isu-isu ini menghalang usaha untuk mengawal wabak penyakit tersebut,^[33] subjenis virus cacar monyet telah dinamakan semula pada Ogos 2022: klad Lembangan Congo (Afrika Tengah) dinamakan semula sebagai klad I, dan klad Afrika Barat dinamakan semula sebagai klad II.^[34] Pada November 2022, WHO mengumumkan bahawa ia "akan menggunakan istilah mpox dalam komunikasinya dan menggalakkan pihak lain untuk mengikuti cadangan ini."^[10]

Gejala awal jangkitan mpox termasuk demam, sakit otot, dan sakit tekak, diikuti dengan ruam yang gatal atau menyakitkan, sakit kepala, nodus limpa bengkak, dan keletihan. Tidak semua orang akan menunjukkan kesemua gejala tersebut.^[2][1]

Kebanyakan pesakit mpox mula menunjukkan gejala 4–11 hari selepas jangkitan. Walau bagaimanapun, tempoh inkubasi/pengeraman boleh sependek satu hari. Wabak 2022–2023 mendedahkan bahawa tempoh inkubasi sehingga 4 minggu adalah mungkin, dengan 5% kes mempunyai tempoh inkubasi lebih lama daripada 21 hari yang diandaikan sebelum ini.^[2][36]

Ruam tersebut terdiri daripada banyak lesi kecil, yang mungkin muncul pada tapak tangan, tapak kaki, muka, mulut, tekak, alat kelamin, atau dubur.^[2] Lesi tersebut bermula sebagai bintik rata kecil sebelum berkembang menjadi benjolan kecil yang kemudian dipenuhi cecair, akhirnya pecah dan berkerak, yang biasanya berlangsung sekitar sepuluh hari.^[1] Dalam kes-kes yang jarang berlaku, lesi boleh menjadi nekrosis, memerlukan pendebridan dan mengambil masa lebih lama untuk sembuh.^[37][35]

Sesetengah pesakit mungkin hanya menunjukkan satu kudis daripada penyakit ini, manakala yang lain mungkin mempunyai ratusan. Seseorang boleh dijangkiti virus Orthopoxvirus monkeypox tanpa menunjukkan sebarang gejala.^[2] Gejala biasanya berlarutan selama dua hingga empat minggu tetapi mungkin berterusan lebih lama pada pesakit dengan sistem imun yang lemah.^[1][2]

Komplikasi termasuk jangkitan sekunder, radang paru-paru, sepsis, ensefalitis, dan kehilangan penglihatan akibat jangkitan kornea.^[2] Individu dengan sistem imun yang lemah, sama ada disebabkan oleh ubat, keadaan perubatan, atau HIV, lebih berkemungkinan mengalami kes penyakit yang teruk.^[2] Jika jangkitan berlaku semasa kehamilan, ia boleh menyebabkan kelahiran mati atau komplikasi lain.^[11]

Sekiranya tiada komplikasi, kesan sampingan jarang berlaku. Selepas sembuh, kerak mungkin meninggalkan kesan pucat sebelum menjadi parut yang lebih gelap.^[38]

Jika diikutkan sejarah terdahulu, kadar kematian kes (CFR) wabak terdahulu dianggarkan antara 1% hingga 10%, dengan klad I dianggap lebih teruk daripada klad II.^[39][40]

Kadar kematian kes untuk wabak global 2022–2023 yang disebabkan oleh klad IIb sangat rendah, dianggarkan pada 0.16%, dengan majoriti kematian berlaku pada individu yang sudah mengalami sistem imun yang lemah.^[41] Sebaliknya, pada April 2024, wabak klad I di Republik Demokratik Congo mempunyai CFR sebanyak 4.9%.^[42]

Perbezaan besar antara anggaran ini dikaitkan dengan:

• perbezaan dalam virulens klad I berbanding klad II.^[42]
• pelaporan yang kurang terhadap kes ringan atau tanpa gejala di kawasan endemik di Afrika, yang biasanya mempunyai infrastruktur penjagaan kesihatan yang lemah.^[39]
• evolusi virus menyebabkan penyakit yang lebih ringan pada manusia.^[43]
• kesihatan umum dan penjagaan kesihatan yang lebih baik dalam populasi yang paling terjejas oleh wabak global 2022–2023.^[39]

Mamalia kecil diandaikan menyediakan takungan bagi virus di kawasan endemik.^[44] Penularan dalam kalangan haiwan berlaku melalui laluan tinja oral, juga melalui hidung, luka dan memakan daging yang dijangkiti.^[45] Penyakit ini juga telah dilaporkan dalam pelbagai haiwan lain, termasuk monyet, pemakan semut, landak, anjing padang, tupai, dan cencorot (tikus kesturi). Tanda dan gejala pada haiwan tidak banyak dikaji dan kajian lanjut sedang dijalankan.^[44]

Terdapat kes jangkitan haiwan di luar Afrika endemik; semasa wabak di AS pada tahun 2003, ynomys (Cynomys ludovicianus) dijangkiti dan menunjukkan demam, batuk, sakit mata, kurang selera makan, dan ruam.^[46] Terdapat juga satu kes anjing peliharaan (Canis familiaris) yang dijangkiti dan menunjukkan lesi serta pengulseran.^[47]

Cacar monyet dalam kalangan manusia serta haiwan disebabkan oleh virus cacar monyet – virus DNA dwibebenang dalam genus Orthopoxvirus, keluarga Poxviridae, berkait dengan variola, cacar lembu dan vaksinia. Dua subjenis virus yang ada ialah Klad I dan Klad II.^[2] Klad II dibahagikan lagi menjadi subklad: Klad IIa dan Klad IIb. Kes yang dikenal pasti dalam wabak dunia 2022-2023 berlaku disebabkan oleh Klad IIb.^[2] Klad I secara amnya terhad di Republik Demokratik Congo, dan dianggarkan menyebabkan penyakit yang lebih teruk dengan peluang maut lebih tinggi berbanding IIa dan IIb.^[48]

Virus ini disifatkan endemik di kawasan hutan hujan tropika di Afrika Tengah dan Barat.^[49] Di samping monyet, virus ini telah dikenal pasti hadir dalam tikus Cricetomys gambianus, tikus Graphiurus spp., dan tupai Afrika (Heliosciurus dan Funisciurus). Penggunaan haiwan ini sebagai sumber makanan mungkin menjadi sumber penghantaran utama virus ke manusia.^[2]

Takungan semula jadi bagi Orthopoxvirus monkeypox dipercayai adalah mamalia kecil di Afrika tropika.^[49] Virus ini boleh ditularkan dari haiwan ke manusia melalui gigitan atau cakaran, atau semasa aktiviti seperti memburu, mengupas kulit, atau memasak haiwan yang dijangkiti. Virus ini memasuki badan melalui kulit yang tercedera, atau permukaan mukosa seperti mulut, saluran pernafasan, atau alat kelamin.^[2]

Mpox boleh ditularkan dari seorang individu ke individu lain melalui sentuhan dengan bahan lesi berjangkit atau cecair pada kulit, di mulut, atau pada alat kelamin; ini termasuk sentuhan, hubungan rapat, dan semasa hubungan seks. Ia juga boleh merebak dari sentuhan rapat yang berpanjangan dengan individu yang dijangkiti melalui titisan pernafasan.^[2][50] Semasa wabak global 2022–2023 bagi klad II, penularan antara manusia hampir sepenuhnya melalui hubungan seksual.^[51]

Risiko jangkitan dari fomit (objek yang boleh menjadi berjangkit selepas disentuh oleh individu yang dijangkiti) seperti pakaian atau cadar adalah lebih rendah, tetapi langkah berjaga-jaga harus diambil.^[50]

Kebanyakan kes cacar hadir dengan gejala ringan, dan pulih sepenuhnya dalam 2 hingga 4 minggu.^[11] Tiada rawatan khusus bagai penyakit ini, tetapi antivirus seperti tekovirimat telah diluluskan bagi rawatan cacar monyet teruk.^[19][52][15] Kesakitan adalah biasa dan mungkin teruk; rawatan sokongan seperti kawalan sakit dan demam mungkin diberi.^[11][53] Pesakit dengan gejala ringan perlu dilindungi di rumah, berada dalam hidrasi baik, makan dengan baik, dan mengambil langkah-langkah untuk menjaga kesihatan mental.^[2]

Pesakit dengan risiko tinggi termasuk kanak-kanak, wanita mengandung, warga emas dan dengan sistem imun yang terganggu.^[54] Bagi para pesakit ini atau pesakit tahap teruk, rawatan di hospital dengan pemantauan gejala secara rapi adalah digalakkan.^[53] Rawatan bergejala adalah digalakkan bagi komplikasi seperti proktitis dan kegatalan.^[53]