Wittgenstein's levensvorm

Wittgenstein's levensvorm
Auteur(s) Willem Frederik Hermans
Land Nederland
Taal Nederlands
Genre essay
Uitgever G.A. van Oorschot
Uitgegeven 1964 in Podium, Het sadistische universum
Portaal  Portaalicoon   Literatuur

'Wittgensteins's levensvorm' is een essay van de Nederlandse schrijver Willem Frederik Hermans over de Filosofische onderzoekingen van de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein, gepubliceerd in 1964. Het essay gaat in op de filosofie van Wittgenstein en vergelijkt diens opvattingen met het werk van Franz Kafka. Het essay vormt de slotafdeling van de essaybundel Het sadistische universum.

Inhoud

Het essay is geen filosofische verhandeling, maar een literair essay dat niet systematisch is opgezet. Zo komen de eerste 190 genummerde fragmenten van de Filosofische onderzoekingen niet ter sprake. Het essay bevat een ruime keuze aan citaten, omdat het geen boek is dat zich laat samenvatten. Daarbij komen ook de andere publicaties van Wittgenstein en publicaties over hem ter sprake.

Veel voorbeelden van bijzonder taalgebruik, in het essay 'taalspelen' genoemd, een term van Wittgenstein, zijn ontleend aan de literatuur, bijvoorbeeld aan de Vijftigers. Ook vergelijkt Hermans Wittgenstein uitvoerig met het werk van Franz Kafka.

Receptie

Wittgenstein was in Nederland nog volstrekt onbekend toen dit essay in Het sadistische universum verscheen. Biograaf Otterspeer merkt op dat de intelligentsia niet zoveel met Wittgenstein wist aan te vangen en de meeste recensenten, waaronder J.J. Oversteegen, kenden hem niet.[1] Otterspeer beschouwt dit essay als de belangrijkste van de publicaties die Hermans aan Wittgenstein wijdde.[2] Hij suggereert dat Hermans' fascinatie voor Wittgenstein voortkomt uit een gepercipieerde verwantschap:

Het ondenkbare denken, de aforistische manier waarop dit gebeurde, het feit dat Wittgenstein 'eigenlijk over steeds hetzelfde' schreef, het feit dat zijn problemen leken op grappen die geen grappen waren en die eigenlijk niet anders dan een verhulde vorm van autobiografie waren; het was allemaal verwant aan zijn eigen taalspel.[3]

Publicatiegeschiedenis

'Wittgenstein's levensvorm' verscheen in mei 1964 in het tijdschrift Podium, jaargang 18 (1963-1964), aflevering 7-8 (april-mei), 304-337. De laatste afdeling van de essaybundel Het sadistische universum uit 1964 bestond geheel uit dit essay. In 1990 werd het essay opgenomen in de verzamelde beschouwingen van Hermans over deze filosoof, de bundel Wittgenstein 23-70. [4]

Bronnen

  • Huygens Instituut der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (2008a). 'Annotaties bij Het sadistische universum (1964).' In: Willem Frederik Hermans, Volledige werken deel 11. Beschouwend werk. Het sadistische universum. Annum Veritatis. De laatste resten tropisch Nederland. Het sadistische universum 2: Van Wittgenstein tot Weinreb. Machines in bikini. Dinky Toys. Amsterdam: De Bezige Bij, 937-952
  • ---- (2008b). Huygens ING: Tekstgeschiedenis en tekstbezorging Het sadistische universum 1 (1964)'
  • Otterspeer, Willem (2015). De zanger van de wrok. Willem Frederik Hermans. Biografie deel II (1953-1995). Amsterdam en Antwerpen: De Bezige Bij. ISBN 9789023486480

Noten

  1. ↑ Otterspeer (2015), 391
  2. ↑ Otterspeer (2015), 388
  3. ↑ Otterspeer (2015), 389
  4. ↑ Huygens Instituut (2008), 948
· Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet) · Sjabloon bewerken
Werk van Willem Frederik Hermans
Romans:Conserve (1947) · De tranen der acacia's (1949) · Ik heb altijd gelijk (1951) · De God Denkbaar Denkbaar de God (1956) · Drie melodrama's (1957) · De donkere kamer van Damokles (1958) · Nooit meer slapen (1966) · Herinneringen van een engelbewaarder (1971) · Het evangelie van O. Dapper Dapper (1973) · Onder professoren (1975) · Uit talloos veel miljoenen (1981) · Een heilige van de horlogerie (1987) · Au pair (1989) · Ruisend gruis (1995)
Verhalen- en novellebundels:Moedwil en misverstand (1948) · Paranoia (1953) · Een landingspoging op Newfoundland en andere verhalen (1957) · Een wonderkind of een total loss (1967) · De laatste roker (1991) · Vier novellen (1993)
Novellen:En toch... was de machine goed (1940) · Een ontvoogding (1941) · Atonale (1942) · Loo-Lee (1942) · Samen naar Oostende (1942) · Elektrotherapie (1943) · Manuscript in een kliniek gevonden (1944) · Dokter Klondyke (1946) · Emigratie (1946) · Het fossiel (1947) · Het lek in de eeuwigheid (1947) · Paranoia (1948) · Ezelsoren (1949) · De kat Kilo (1949) · Een veelbelovende jongeman (1949) · Lotti Fuehrscheim (1949) · Het behouden huis (1952) · Een landingspoging op Newfoundland (1952) · Glas (1953) · Preambule (1953) · De teddybeer (1955) · Laura en de grammofoonplaat (1956) · De blinde fotograaf (1957) · Hundertwasser, honderdvijf en meer (1962) · Het grote medelijden (1962) · Een wonderkind of een total loss (1963) · De elektriseermachine van Wimshurst (1967) · Filip's sonatine (1980) · Homme's hoest (1980) · Dood en weggeraakt (1980) · Geyerstein's dynamiek (1982) Waarom schrijven? (1983) · De zegelring (1984) · Afscheid van Canada (1991)
Boekenweekgeschenk:In de mist van het schimmenrijk (1993)
Poëzie:Kussen door een rag van woorden (1944) · Horror Coeli en andere gedichten (1946) · Hypnodrome (1948) · Overgebleven gedichten (1968)
Toneelstukken en scenario's:Drie drama's (1962) · De woeste wandeling (1962) · King Kong (1972) · Periander (1974)
Essayboeken:Het sadistische universum (1964) · Mandarijnen op zwavelzuur (1964) · Van Wittgenstein tot Weinreb (1970) · Houten leeuwen en leeuwen van goud (1979) · Ik draag geen helm met vederbos (1979) · Klaas kwam niet (1983) · Door gevaarlijke gekken omringd (1988) · Malle Hugo (1994)
Essays:Het alziend oog in de nachtspiegel (1948) · Experimentele romans (1958) · Antipathieke romanpersonages (1960) · Wittgenstein's levensvorm (1964) · Wittgenstein in de mode en Kazemier niet (1967) · Leven van Wittgenstein (1968)
Columns:Boze Brieven van Bijkaart (1977)
Biografie:De raadselachtige Multatuli (1976)
Foto's:Fotobiografie (1969) · Koningin Eenoog (1986)
Wetenschappelijk werk:Erosie (1960)
Verspreide publicaties:Nieuwe figuren in de Nederlandsche literatuur (1945)