Aklatang Bayan

Aklatang Bayan – filipińskie stowarzyszenie literackie^[1]. Utworzone w 1910, za główny cel postawiło sobie wspieranie języka tagalskiego. Przyczyniło się do jego standaryzacji oraz uznania za język narodowy Filipin. Zapisało się w historii tagalskiej literatury, stało za zorganizowaniem pierwszego balagtasanu w 1924.

Założone zostało w 1910 w manilskiej Tondzie^[2][3]. Aktywne było zasadniczo do wybuchu II wojny światowej^[4]. Jego pierwszym przewodniczącym był Rosauro Almario. W 1915 zastąpił go Precioso Palma. Od 1922 natomiast aż do swojej śmierci w 1947 organizacją kierował Julian Cruz Balmaseda^[5][4]. Było jednym z wielu stowarzyszeń literackich, które pojawiły się na archipelagu w okresie panowania amerykańskiego, zwłaszcza w Manili i jej najbliższych okolicach^[6]. Szybko stało się niemniej jednym z kluczowych ogniw filipińskiego życia literackiego, głównie dzięki skupieniu w swoich szeregach wielu wpływowych i nierzadko aktywnych politycznie postaci. Rywalizowało przede wszystkim z powstałym w 1912 Ilaw at Panitik, reprezentującym tradycje tagalskiego romantyzmu^[7][8]. W 1935 doczekało się kolejnego istotnego konkurenta, tym razem stojącego na pozycjach modernistycznych. Było nim Kapisanang Panitikan założone przez Clodualdo del Mundo oraz Alejandra G. Abadillę^[9][10].

Swój nadrzędny cel – wspieranie rozwoju języka tagalskiego oraz wyrosłej zeń kultury – realizowało na wiele sposobów. Organizowało konkursy poetyckie, w owych czasach na Filipinach skupiające się raczej na deklamowaniu poezji, nie zaś na prezentowaniu nowych i powstałych specjalnie na konkretną okazję kompozycji. W rocznicę urodzin Francisco Balagtasa, znanego jako książę poetów tagalskich, członkowie stowarzyszenia odwiedzali konkretne, wybrane uprzednio miasto, organizując w nim rozmaite wydarzenia kulturalne^[4][11]. Upamiętniało również inne wybitne postacie tagalskiej literatury, takie jak Marcelo H. del Pilar czy Andrés Bonifacio^[6]. Zwłaszcza w początkach swego istnienia cieszyło się dużą popularnością, przyciągając tłumy zainteresowanych na spotkania w Malolos (1913), Udyong (1914), Baliuag (1915), Meycauayan (1916) czy Bigaa (1917)^[4].

Członkowie grupy publikowali swoje wiersze, opowiadania, eseje oraz powieści na łamach różnych pism tagalskojęzycznych, na przykład Taliba, Ang Mithi, Pagkakaisa czy Watawat^[4]. Aklatang Bayan wspierało jednocześnie poszukiwania nowych form ekspresji twórczej, zwłaszcza tych osadzonych silnie w rodzimym, filipińskim kontekście kulturowym. Stało chociażby za organizacją pierwszego balagtasanu. Jest to rodzima dla Filipin forma literacka, rodzaj debaty poetyckiej, która po raz pierwszy pojawiła się w 1924^[12][13].

Jego członkowie aktywnie uczestniczyli w sporach i debatach w łonie filipińskiej inteligencji początku dwudziestego stulecia. W sporze ze wspomnianym wyżej konkurencyjnym stowarzyszeniem Ilaw at Panitik zajmowali z reguły pozycje bardziej tradycjonalistyczne i konserwatywne^[14]. Nie wynikało to wszakże z pragnienia ucieczki przed wyzwaniami współczesności czy tym bardziej z bezkrytycznego przyjmowania tradycji. Było raczej pochodną sprzeciwu wobec postępującej amerykanizacji oraz pragnienia promowania filipińskiego patriotyzmu. Aklatang Bayan chętnie odwoływało się też do rewolucji filipińskiej. Z tym również można połączyć jednoznaczne wsparcie organizacji dla uznania języka tagalskiego za narodowy język Filipin przez Konwencję Konstytucyjną z 1935^[6]. Wysiłki te zasadniczo przyniosły pożądany efekt 31 grudnia 1937, kiedy prezydent Manuel Quezon ogłosił utworzenie opartego właśnie na tagalskim języka narodowego^[15]. Już po ogłoszeniu niepodległości Filipin, a zatem w okresie, w którym Aklatang Bayan zaprzestało właściwie działalności, język ów zaczął być oficjalnie nazywany językiem filipińskim^[16].

Aklatang Bayan bywało niekiedy krytykowane jako stowarzyszenie nazbyt elitarne, mimo silnie akcentowanego przezeń etosu służby społeczeństwu^[8][4]. Wśród jego członków wymienia się twórców takich jak Lope K. Santos, Carlos Ronquillo, Faustino Aguilar, Severino Reyes, Iñigo Ed. Regalado, Hermenegildo Cruz i Patricio Mariano^[6][17][18].

Aklatang Bayan znalazło swoje miejsce w filipińskiej historii. Uznaje się je z reguły za pierwsze stowarzyszenie literackie w historii kraju^[19]. Jego znaczenie wykracza jednak poza samo tylko dostarczenie zrębów struktur organizacyjnych rodzimemu środowisku pisarzy i poetów. Twórcy w nim skupieni odegrali znaczącą rolę w standaryzacji języka tagalskiego, zwłaszcza zaś w wypracowaniu ogólnie akceptowalnych zasad gramatycznych oraz reguł rządzących współczesną tagalską składnią. Przyczynili się tym samym do ugruntowania centralnej pozycji tegoż właśnie języka w wielokulturowym i zróżnicowanym lingwistyczne życiu społeczno-politycznym Filipin^[4].

• Motoe Terami-Wada. Benigno Ramos and the Sakdal Movement. „Philippine Studies”. 36 (4), s. 427–442, 1988. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (ang.). 
• Maria Louisa Torres Reyes. Modernity/Modernism in Philippine Literature. „Journal of Language and Literature”. 14 (1), s. 20–33, 2014. ISSN 2580-5878. (ang.). 
• Ma. Theresa Angelina Quintana Tabada. “Gendered space”: A study of newspaper opinion journalism as emergent and oppositional to the dominant culture in journalism. „Plaridel Journal of Communication, Media, and Society”. 19 (1), s. 27–53, 2022. ISSN 1656-2534. (ang.). 
• Jimmuel C. Naval. Ang Impluwensiyang Rizal sa Ilang Piling Anyo ng Panitikan at Pelikula sa Pagdaan ng Panahon.. „Daluyan: Journal ng Wikang Filipino”. 25 (1–2), s. 40–65, 2019. University of the Philippines – Diliman. ISSN 2244-6001. (tagalski). 
• Virgilio S. Almario. Ang Romantikong Imahinasyon ni Jose Corazon de Jesus. „Philippine Studies”. 18 (2), s. 299–322, 1970. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (tagalski). 
• E. San Juan Jr.. Pagsubok sa Isang Mapagpalayang Pagkilala’t Pagtaya sa Sining ni Jose Corazon de Jesus /Project for an Emancipatory Recognition and Appraisal of Jose Corazon de Jesus’ Poetics. „Malay”. 26 (1), s. 36–59, 2013. De La Salle University. ISSN 2243-7851. (tagalski). 
• Institusyonalisasyon ng Araling Filipinas Pagtuturo, Pagsasaliksik, Paglalathala, at Pagpapalitang Akademiko. W: Bernadita Reyes Churchill: Pagbabalik, Pagbabantayog sa Filipino: Antolohiya ng mga Pilìng Saliksik sa Pandaigdigang Kongreso sa Araling Filipinas sa Wikang Filipino. Galileo S. Zafra, Apolonio B. Chua (red.). Maynila: Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining, Philippine Cultural Education Program, Komisyon sa Wikag Filipino, 2021. ISBN 978-621-450-049-9.
• Paraluman S. Aspillera, Yolanda Canseco Hernandez: Basic Tagalog for Foreigners and Non-Tagalogs. Tokyo, Rutland, Singapore: Tuttle Publishing, 2007. ISBN 978-0-8048-3837-5.
• Jesse Hernandez Liwag. DAR’S „Ako’y Mayroong Isang Ibon”. „Philippine Studies”. 45 (4), s. 539–559, 1997. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (ang.).