Anchomanes
Anchomanes osobliwy | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | liliopodobne (≡ jednoliścienne) | ||
Rząd | |||
Rodzina | obrazkowate | ||
Podrodzina | Aroideae | ||
Rodzaj | anchomanes | ||
Nazwa systematyczna | |||
Anchomanes Schott Oesterr. Bot. Wochenbl. 3: 314 (1853) | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Anchomanes hookeri (Kunth) Schott [= Anchomanes difformis (Blume) Engl.][3] | |||
|
Anchomanes[4] (Anchomanes Schott) – rodzaj roślin, należący do rodziny obrazkowatych, liczący 6 gatunków endemicznych dla tropikalnych rejonów Afryki. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów ανχο (ancho – ściskać, dusić) i μαίνο (maino – oszaleć, majaczyć, bredzić) i odnosi się do cech fitochemicznych roślin tego rodzaju[5].
Morfologia
- Pokrój
- Wysokie rośliny zielne.
- Łodyga
- Masywne, rosnące skośnie lub pionowo bulwy pędowe o średnicy od 1 cm (A. abbreviatus) do 20 cm (A. difformis) i długości do 80 cm (A. difformis).
- Liście
- Roślina tworzy jeden liść właściwy, otoczony u nasady kilkoma łuskowatymi katafilami. Liście młodociane proste, strzałkowato-oszczepowate lub trójsieczne, podzielone wąskimi szczelinami na 3 odwrotnie trójkątne segmenty. Liście dojrzałe na wzniesionym, cylindrycznym, pokrytym kolcami ogonku, o długości do 3 m (A. difformis). Blaszka liścia dojrzałego trójsieczna; każdy segment dwudzielnie- lub pierzastozłożony; listki lancetowate i trapezowate; wierzchołek ścięty lub szeroko dwudzielny ze spiczastym kończykiem; długość do 150 cm (A. difformis). Nerwacja pierzasta.
- Kwiaty
- Roślina jednopienna. Pojedynczy kwiatostan, typu kolbiastego pseudancjum, pojawia się przed lub razem z liściem. Szypułka krótsza od ogonka, o długości do 180 cm (A. difformis), zwykle pokryta kolcami (gładka u A. boehmii). Pochwa dłuższa od kolby, wzniesiona, łódkokształtna, otwarta na całej długości, spiczasta, o długości od 2 cm (A. boehmii) do 30 cm (A. difformis). Kolba pokryta na całej długości jednopłciowymi kwiatami żeńskimi i męskimi. Zalążnie jednokomorowe, zawierające jeden zalążek. Szyjki słupka stożkowate lub niewidoczne, czasami ostro skierowane w kierunku podstawy kolby. Znamiona słupka dwuwargowe, w kształcie litery V, dyskowate lub wklęsło-kuliste. Pręciki niemal osadzone, z poprzecznymi pylnikami.
- Owoce
- Podłużno-eliptyczne, mięsiste, jednonasienne jagody, o średnicy około 2 cm. Nasiono duże, odwrotnie jajowate, bez bielma. Łupina cienka.
Biologia i ekologia
- Siedlisko
- Rośliny z tego rodzaju zasiedlają bagna i wiecznie zielone, równikowe lasy deszczowe, na wysokości do 1200 m n.p.m.
- Interakcje z innymi gatunkami
- Liście A. difformis stanowią pożywienie goryli zachodnich[7], a jagody szympansów[8].
Systematyka
- Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
- Należy do plemienia Nephthytideae, podrodziny Aroideae, rodziny obrazkowatych, rzędu żabieńcowców w kladzie jednoliściennych[2][9].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala z roku 2007 (2010)
- Rodzaj nie został ujęty.
- Pozycja rodzaju według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999)
- Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa obrazkowe (Aridae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Dumort.), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.)[10].
- Gatunki[11]
- Anchomanes abbreviatus Engl.
- Anchomanes boehmii Engl.
- Anchomanes dalzielii N.E.Br.
- Anchomanes difformis (Blume) Engl. – anchomanes osobliwy[4]
- Anchomanes giganteus Engl.
- Anchomanes nigritianus Rendle
Zagrożenie i ochrona
Od 2006 roku gatunek Anchomanes abbreviatus, występujący w Kenii i Tanzanii, znajduje się w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych[12]. Gatunek ten objęty jest kategorią LC (mniejszej troski). Poważne zagrożenia są nieznane, jednakże potencjalnym zagrożeniem jest utrata siedlisk.
Zastosowanie
- Rośliny lecznicze
- W tradycyjnej medycynie afrykańskiej liście A. difformis stosowane są w chorobach bakteryjnych[13], przede wszystkim układu oddechowego i płciowego, bulwy pędowe w chorobach układu oddechowego[14] i w bólach brzucha[15]. Wykazano, że składniki czynne zawarte w liściach tej rośliny mają działanie antybakteryjne (w tym na bakterie antybiotykooporne), przeciwzapalne i znieczulające. MIC wyciągu z liści tej rośliny wynosi 375 μg/ml[13]. Wykazano, że składnikami czynnymi zawartymi w bulwach roślin tego gatunku są flawonoidy, glikozydy i taniny[14]. Bulwy zawierają również kwas asparaginowy, kwas glutaminowy, leucynę i argininę oraz są wyjątkowo bogate w kryształy szczawianu wapnia[16].
- Rośliny spożywcze
- W okresach głodu bulwy A. difformis są spożywane po długim gotowaniu[17].
- Inne zastosowania
- W Zairze wyciąg z rośliny A. difformis stanowi składnik trucizny, opartej na soku Parquelina nigrescens, którą pigmeje Mbuti pokrywają strzały[18].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-20] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-06-19]. (ang.).
- ↑ a b Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 85.
- ↑ Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plants names: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999, s. 132. ISBN 0-8493-2673-7.
- ↑ R. Govaerts i D.G. Frodin: World Checklist of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2010-06-18]. (ang.).
- ↑ J. Calvert. Food selection by western gorillas (G.g.gorilla) in relation to food chemistry. „Oecologia”. 65, s. 236-246, 1985. (ang.).
- ↑ S.J. Mayo: Flora of Tropical East Africa. Araceae. Rotterdam: A.A.Balkema, 1985, s. 26. ISBN 90-6191-322-5. (ang.).
- ↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).
- ↑ Crescent Bloom: Hierarchical position of the Genus Gorgonidium. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-06-19]. (ang.).
- ↑ Anchomanes Schott. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-25].
- ↑ Eastern ArcE.A. Mountains Eastern ArcE.A., Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A. Project Coastal Forests CEPF Plant AssessmentC.F.C.P.A., Anchomanes abbreviatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-06-20] (ang.).
- ↑ a b New strategies combating bacterial infection. Weinheim: Wiley-Blackwell, 2009. ISBN 978-3-527-32206-0. (ang.).
- ↑ a b A.B. Aliyu et al.. Phytochemical analyses and mineral elements composition of some medicinal plants of Northern Nigeria. „Nigerian Journal of Pharmaceutical Sciences”. 7(1), s. 119-125, 2008. ISSN 0189-823X. (ang.).
- ↑ E. Noumi, A. Yomi. Medicinal plants used for intestinal diseases in Mbalmayo Region, Central Province, Cameroon. „Fitoterapia”. 72, s. 246-254, 2001. Elsevier Science B.V.. ISSN 0367-326X. (ang.).
- ↑ Hans Dieter Neuwinger: African ethnobotany: poisons and drugs: chemistry, pharmacology, toxicology. London: Chapman Hall, 1996. ISBN 3-8261-0077-8. (ang.).
- ↑ Anchomanes hookeri (Aroideae), pearly everlasting. [dostęp 2010-06-20]. (ang.).
- ↑ Alkaloids. Berlin: Springer US, 1998. ISBN 0-306-45465-3. (ang.).
Bibliografia
- S.J. Mayo: Flora of Tropical East Africa. Araceae. Rotterdam: A.A.Balkema, 1985, s. 24-28. ISBN 90-6191-322-5. (ang.).
Linki zewnętrzne
- The Genus Anchomanes. aroid.org. [dostęp 2013-09-20]. (ang.).