Apolonia Gacoń
- Uzasadnienie: Patrz Dyskusja_wikipedysty:Foks17#Sugestia_scalenia
Data i miejsce urodzenia | 1900 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 28 maja 1943 |
Przyczyna śmierci | rozstrzelanie |
Miejsce spoczynku | Brzostek |
Zawód, zajęcie | rolniczka |
Narodowość | Polka |
Rodzice | Jan i Maria z domu Szafraniec |
Małżeństwo |
Apolonia Gacoń z domu Stasiowska (ur. 1900 w Sowinie, zm. 28 maja 1943 w Bukowej[1]) – polska rolniczka, stracona za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.
Życiorys
Apolonia Gacoń była córką Jana i Marii z domu Szafraniec[1]. Z mężem Stanisławem mieszkała na pograniczu wsi Bukowa i Januszkowice. W pobliżu żyło rodzeństwo obojga z nich. Apolonia pochodziła z sąsiadującej z Januszkowicami wsi Sowina. Tamtejszy sklep prowadziły rodziny Korzenników i spokrewnionych z nimi Krugerów[2].
W czasie niemieckiej okupacji większość okolicznych Żydów umieszczono w getcie w Kołaczycach. Niewielkiej ich liczbie udało się uciec podczas jego likwidacji. Niektórzy znaleźli pomoc w Sowinie u rodzin m.in. Kopciów, Jachymów, Kutynów i Stasiowskich[2]. Nieznana z imienia (być może nazywała się Ryfka albo Rajsa[3]) kilkuletnia córka Edmunda Korzennika została ukryta przez niego w okolicznej Bukowej u znajomego małżeństwa Apolonii i Stanisława Gaconiów. Mimo szerzących się represji wobec Polaków pomagających Żydom i tragedii Jana Jantonia z pobliskiej Woli Brzosteckiej, bezdzietni Gaconiowie opiekowali się przez kilka miesięcy dziewczynką, przedstawiając ją jako nieślubną córkę siostry Apolonii[2][1].
28 maja 1943, w następstwie donosu o ukrywaniu żydowskiego dziecka, do domostwa Gaconiów przybyli oficerowie Gestapo. Mimo poddania małżeństwa brutalnym przesłuchaniom, zaprzeczali zarzutom. Funkcjonariusze mieli już opuścić domostwo, gdy jeden z nich zapytał dziewczynkę w jidysz, na co otrzymał od niej odpowiedź w tym języku. Potwierdził tym samym jej żydowskie pochodzenie. W efekcie jeden z Niemców, Karl Hauch, zastrzelił na miejscu ją oraz Gaconiów. Sąsiadom kazano zakopać ofiary w miejscu egzekucji, na podwórku Gaconiów[2][1]. Następnie Niemcy rozgrabili majątek. Po kilku tygodniach Gaconiów przeniesiono na cmentarz w Brzostku, dziewczynka pozostała w pierwotnym miejscu pochówku[3].
22 czerwca 2022 w Brzostku z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto w ramach projektu Zawołani po imieniu tablicę upamiętniającą małżeństwo Gaconiów oraz Jana Jantonia[4]. W wydarzeniu uczestniczyła m.in. Helena Mroczkowska – bratanica Stanisława Gaconia oraz Cecylia Krzyszczuk – wnuczka brata Apolonii Gacoń[5].
Przypisy
- ↑ a b c d Gacoń Apolonia z domu Stasiowska, Gacoń Stanisław [online], Życie za życie [dostęp 2023-04-06] (pol.).
- ↑ a b c d Stanisław Gacoń - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-04] (pol.).
- ↑ a b Malutką Rajsę hitlerowiec chwycił za nogi i uderzył jej głową o ścianę. Małżeństwo Gaconiów, którzy ją ukrywali rozstrzelano na podwórku przed ich domem. - ziemiadebicka.pl [online], ziemiadebicka.pl, 25 stycznia 2023 [dostęp 2023-04-06] (pol.).
- ↑ Ich śmierć nigdy nie zostanie zapomniana [online], polonia.tvp.pl, 23 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-06] (pol.).
- ↑ W Brzostku – upamiętniono Polaków ratujących Żydów | eKAI [online], eKAI | Portal Katolickiej Agencji Informacyjnej, 23 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-06] .