Bulbokapnina

Bulbokapnina

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (S)-11-metoksy-7-metylo-6,7,7a,8-tetrahydro-5H-[1,3]dioksolo[4',5':4,5]benzo[1,2,3-de]benzo[g]chinolin-12-ol
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C19H19NO4
Masa molowa	325,36 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	298-45-3
PubChem	12441
SMILES CN1CCC2=CC3=C(C4=C2[C@@H]1CC5=C4C(=C(C=C5)OC)O)OCO3
InChI InChI=1S/C19H19NO4/c1-20-6-5-11-8-14-19(24-9-23-14)17-15(11)12(20)7-10-3-4-13(22-2)18(21)16(10)17/h3-4,8,12,21H,5-7,9H2,1-2H3/t12-/m0/s1 InChIKey LODGIKWNLDQZBM-LBPRGKRZSA-N
Właściwości Temperatura topnienia ok. 202 °C (czysty enancjomer d lub l) ok. 213 °C (mieszanina racemiczna)[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2014-04-25] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Zwroty H H302 Zwroty P brak zwrotów P Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Szkodliwy (Xn) Zwroty R R22 Zwroty S S36 Numer RTECS CE1054000 Dawka śmiertelna LD50 220 mg/kg (mysz, śródotrzewnowo)[2]
Podobne związki
Podobne związki	pozostałe dwa główne alkaloidy izochinolinowe kokoryczy: korydalina i korydyna
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons

Bulbokapnina – organiczny związek chemiczny, alkaloid izochinolinowy typu aporfiny, występujący m.in. w bulwach kokoryczy i serduszki. Może powodować śmiertelne zatrucia u owiec i bydła. Jest inhibitorem acetylocholinoesterazy oraz butyrylocholinoesterazy^[3]. Hamuje też syntezę dopaminy na drodze inhibicji hydroksylazy tyrozynowej^[4][5]. Wykazano także, że bulbokapnina jest antagonistą receptorów dopaminergicznych D₁, D₂ i D₃^[6][7][8].

Bulbokapnina została wyizolowana pod koniec XIX wieku z bulw kokoryczy pustej przez Martina Freunda i Waltera Josephy′ego, którzy wprowadzili jej nazwę i jako pierwsi badali jej właściwości^[9]. Synteza chemiczna została opisana w roku 1959 przez Ikuo Kikkawę, który w 5 etapach uzyskał ją z 4-metylenodioksyfenetylaminy i 2-nitro-3-benzyloksy-4-metoksy-ω-diazoacetofenonu^[1]:

Otrzymany produkt racemiczny o t.topn. ok. 213 °C rozdzielony został na poszczególne enancjomery (t.topn. ok. 202 °C) poprzez krystalizację z kwasem d- lub l-winowym^[1].

Bulbokapnina była dawniej stosowana w lecznictwie, ze względu na krótkotrwały efekt łagodzenia drżenia w chorobach neurologicznych, w tym w chorobie Parkinsona^[10]. Podejmowano też próby zastosowania jej w anestezjologii^[11].

Bulbokapnina jest modelowym kataleptogenem, w badaniach na ssakach podawanie tego alkaloidu wywoływało objawy odpowiadające zespołowi katatonicznemu u ludzi: giętkość woskową, stupor, negatywizm i katalepsję. W bardzo dużych dawkach powoduje napady drgawkowe, sztywność odmóżdżeniową i śmierć. Szczególnie wrażliwe na kataleptogenne działanie alkaloidu są koty (najmniejsza skuteczna dawka wynosi 5 mg/kg masy ciała s.c.)^[12].

DeJong wykazał, że bulbokapnina podawana niższym kręgowcom nie posiadającym kory nowej (rybom, płazom, gadom) w dużych dawkach wywoływała objawy hiperkinetyczne, natomiast nigdy nie powodowała katalepsji. U zwierząt chirurgicznie pozbawionych kory wywoływała porażenie bez katalepsji. Katalepsja wywołana bulbokapniną może być zniesiona podaniem leków przeciwparkinsonowskich (amantadyny, triheksyfenidylu), leków o działaniu przeciwhistaminowym (difenhydraminy, prometazyny) oraz leków o działaniu serotoninergicznym (imipramina). Podanie L-DOPY i 5-HTP nasilało objawy katalepsji^[12].

Bohater powieści Nagi lunch Williama S. Burroughsa, doktor Benway, używa bulbokapniny by uzyskać posłuszeństwo torturowanych przez siebie ofiar^[13].