Centon
![]() | Ten artykuł od 2018-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Centon, potocznie bigos literacki (łac. cento, gr. kentron, kento – płaszcz zszyty z kawałków materii) – utwór literacki, głównie w formie poematu, skompilowany w całości z cytatów innych utworów, najczęściej znanych i łatwo rozpoznawalnych.
Forma popularna od późnej starożytności do baroku jako rodzaj zabawy literackiej, ale również używana w literaturze chrześcijańskiej[1].
Historia
W Rzymie układano centony głównie z wierszy Wergiliusza, Owidiusza i Lukana. Zachowało się epitalamium (pieśń na cześć nowożeńców) Auzoniusza, skompilowane z wierszy Wergiliusza. W regionach greckojęzycznych popularne były kentrony z wierszy Homera (homerokentron). Część z epigramatów starożytnych, zachowanych dzięki dziesięciowiecznej Antologii Palatyńskiej, miała formę centonu.
Centonu używali chrześcijanie. Od IV w. do szkół, w miejsce literatury pogańskiej, wprowadzano opowiadane wierszami starożytnych klasyków życiorysy Jezusa, np. Chrystus cierpiący przypisywany Grzegorzowi z Nazjanzu składał się z cytatów z Ajschylosa, Likofrona i Eurypidesa. Proba, przy pomocy 694 heksametrów wziętych z Wergliusza, przedstawiła biblijne stworzenie świata, grzech pierworodny, potop oraz życie Jezusa.
Centon popularny był aż do baroku, głównie jako zabawa literacka. Odrodził się w dwudziestowiecznym kolażu literackim, stosowanym przez futurystów, dadaistów, surrealistów i przedstawicieli późniejszych kierunków awangardowych (m.in. Guillaume Apollinaire, Thomas S. Eliot, James Joyce, Julio Cortázar, Eugène Ionesco, Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ MarekM. Bernacki MarekM., StanisławS. Jaworski StanisławS., MartaM. Pawlus MartaM., Słownik gatunków literackich, Bielsko-Biała: "Park", 1999, s. 43, ISBN 978-83-87056-71-1 [dostęp 2024-02-01] .
- NKC: ph933667
- PWN: 3884069
- Universalis: centon
- БРЭ: 4674780
- Hrvatska enciklopedija: 11218