Entoloma

Dzwonkówka

Dzwonkówka wiosenna
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	dzwonkówka
Nazwa systematyczna
Entoloma P. Kumm Führer für Pilzfreunde (Zwickau): 23, 97 (1871)
Typ nomenklatoryczny
Entoloma sinuatum (Bull.) P. Kumm. 1871
Multimedia w Wikimedia Commons

Entoloma P. Kumm. (dzwonkówka) – rodzaj grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Grzyby kapeluszowe. Kapelusze nagie, rzadziej łuseczkowate lub włókniste, przeważnie higrofaniczne. Trzon przeważnie osadzony w środku. Blaszki w stanie dojrzałym różowo połyskujące, różnie przyrośnięte^[2]. Często występują cheilocystydy. Wysyp zarodników cielistoróżowy. Zarodniki kanciaste ze wszystkich stron, cienkościenne lub stosunkowo grubościenne, o barwie od różowej do różowobrązowej. Podstawki 2- lub 4-zarodnikowe. Krawędź blaszki płodna, sterylna lub niejednorodna. Strzępki skórki typu cutis, trichoderm lub hymeniderma ze wszystkimi możliwymi kombinacjami, z pigmentem w ścianie komórkowej lub wewnątrzkomórkowym. Trama blaszek regularna (strzępki biegną równolegle). U niektórych gatunków występują cheilocystydy, u niektórych bak cystyd. Niektóre strzępki (zwłaszcza w skórce i bezpośrednio pod nią) są wybarwione – zawierają pigment wewnątrzkomórkowy, lub w ścianie komórkowej, czasami inkrustacje^[3]. Wiele gatunków trujących^[2].

Większość gatunków to grzyby saprotroficzne, ale ostatnio stwierdzono, że niektóre tworzą ektomykoryzę^[3].

Pozycja w klasyfikacji: Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi według Index Fungorum^[1].

Nazwę polską (zwyczajową) podał Stanisław Chełchowski w 1898 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki opisywane były pod takimi nazwami zwyczajowymi jak: delikatka, rumieniak, wieruszka, bedłka, kołpak, rumieniaczek, dzwoniak^[4]. Synonimów naukowych jest 25^[5].

Gatunki występujące w Polsce:

• Entoloma albotomentosum^[6]
• Entoloma alcedicolor Arnolds & Noordel. 2004^[7]
• Entoloma allochroum Noordel. 1982^[7]
• Entoloma ameides (Berk. & Broome) Sacc. 1887 – dzwonkówka łąkowa
• Entoloma amicorum Noordel. 1987^[8]
• Entoloma anatinum (Lasch) Donk 1949 – dzwonkówka wczesna
• Entoloma apiculatum (Fr.) Noordel. 1981 – dzwonkówka szpiczasta
• Entoloma aprile (Britzelm.) Sacc. 1887 – dzwonkówka kwietniowa
• Entoloma araneosum (Quél.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka srebrzystowłóknista
• Entoloma asprellum (Fr.) Fayod 1889 – dzwonkówka niebieskotrzonowa
• Entoloma atrocoeruleum Noordel. 1987^[9]
• Entoloma atromarginatum (Romagn. & J. Favre) Zschiesch. 1984 – dzwonkówka czarnobrzega
• Entoloma bloxamii (Berk. & Broome) Sacc. 1887 – dzwonkówka szarofioletowa
• Entoloma byssisedum (Pers.) Donk 1949 – dzwonkówka muszelkowata
• Entoloma caccabus (Kühner) Noordel. 1979^[7]
• Entoloma caeruleum (P.D. Orton) Noordel. 1982
• Entoloma caesiocinctum (Kühner) Noordel. 1982^[7]
• Entoloma calthionis Arnolds & Noordel. 1979^[7]
• Entoloma canosericeum (J.E. Lange) Noordel. 1982 – dzwonkówka siwojedwabista
• Entoloma cephalotrichum (P.D. Orton) Noordel. 1979^[7]
• Entoloma cetratum (Fr.) M. M. Moser 1978 – dzwonkówka ochrowa
• Entoloma chalybeum (Pers.) Noordel. 1982 – dzwonkówka czarnoniebieskawa
• Entoloma chlorophyllum Noordel. 1980^[7]
• Entoloma chytrophilum Wölfel, Noordel. & Dähncke 2001 – dzwonkówka niebieskoszara^[10]
• Entoloma clandestinum (Fr.) Noordel. 1980 – dzwonkówka gruboblaszkowa
• Entoloma clypeatum (L.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka tarczowata
• Entoloma cocles (Fr.) Noordel. 1981 – dzwonkówka stożkowata
• Entoloma coelestinum (Fr.) Hesler 1967^[7]
• Entoloma conferendum (Britzelm.) Noordel. 1980 – dzwonkówka gwiaździstozarodnikowa
• Entoloma conocybecystis Noordel. & Liiv 1992^[7]
• Entoloma corvinum (Kühner) Noordel. 1982^[7]
• Entoloma costatum (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka żeberkowanoblaszkowa
• Entoloma cuneatum (Bres.) M.M. Moser 1978^[7]
• Entoloma cuniculorum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
• Entoloma cuspidiferum Noordel. 1980 – dzwonkówka bagienna
• Entoloma cyanulum (Lasch) Noordel. 1984 – dzwonkówka ciemnoniebieska
• Entoloma defibulatum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
• Entoloma depluens (Batsch) Hesler 1967 – dzwonkówka krótkotrzonowa
• Entoloma dichroum (Pers.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka dwubarwna
• Entoloma dysthales (Peck) Sacc. 1891^[9]
• Entoloma dysthaloides Noordel. 1979 – dzwonkówka owłosiona
• Entoloma elodes (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka torfowiskowa
• Entoloma engadinum (E. Horak) Noordel. 1982^[7]
• Entoloma euchroum (Pers.) Donk 1949 – dzwonkówka fioletowawa
• Entoloma eulividum Noordel. 1985^[7]
• Entoloma excentricum Bres. 1881 – dzwonkówka niesymetryczna
• Entoloma exiguum Esteve-Rav. & M. de la Cruz 1998^[7]
• Entoloma exile (Fr.) Hesler 1967^[7]
• Entoloma farinasprellum Arnolds 1982^[9]
• Entoloma favrei Noordel. 1982^[7]
• Entoloma flocculosum (Bres.) Pacioni 1988^[7]
• Entoloma formosum (Fr.) Noordel. 1985 – dzwonkówka żółtawa
• Entoloma fuscotomentosum F.H. Møller 1945^[7]
• Entoloma gomerense Wölfel & Noordel. 2001^[9]
• Entoloma griseocyaneum (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka szaroniebieskawa
• Entoloma griseoluridum (Kühner) M.M. Moser 1978^[7]
• Entoloma griseopruinatum Noordel. & Cheype 2004^[7]
• Entoloma griseorubellum (Lasch) Kalamees & Urbonas 1986^[7]
• Entoloma hebes (Romagn.) Trimbach 1981 – dzwonkówka wysmukła
• Entoloma hirtipes (Schumach.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka kosmatotrzonowa
• Entoloma hispidulum (M. Lange) Noordel. 1982^[7]
• Entoloma huijsmanii Noordel. 1984^[7]
• Entoloma incanum (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka brązowozielona
• Entoloma incarnatofuscescens (Britzelm.) Noordel. 1985 – dzwonkówka niebieskostopa
• Entoloma indutoides (P.D. Orton) Noordel. 1984 – dzwonkówka szaroczerwonawa
• Entoloma infula (Fr.) Noordel. 1980 – dzwonkówka infułowata
• Entoloma inusitatum Noordel., Enderle & H. Lammers 1995^[7]
• Entoloma inutile (Britzelm.) Noordel. 1980^[7]
• Entoloma jahnii Wölfel & Winterh. 1993^[11]
• Entoloma jubatum (Fr.) P. Karst. 1879 – dzwonkówka czekoladowoblaszkowa
• Entoloma juncinum (Kühner & Romagn.) Noordel. 1979 – dzwonkówka czerwonobrązowa
• Entoloma lampropus (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka szarobrązowa
• Entoloma lanicum (Romagn.) Noordel. 1981 – dzwonkówka jasnoszara
• Entoloma lanuginosipes Noordel. 1979^[7]
• Entoloma lepidissimum (Svrček) Noordel. 1982^[7]
• Entoloma lepiotosmum (Romagn.) Noordel. 1982^[7]
• Entoloma lilacinoroseum Bon & Guinb. 1984^[9]
• Entoloma linkii (Fr.) Noordel. 1982 – dzwonkówka czarnoostrzowa
• Entoloma lividoalbum (Kühner & Romagn.) Kubička 1975 – dzwonkówka białobeżowa^[12]
• Entoloma lividocyanulum (Kühner) M.M. Moser 1986 – dzwonkówka błyszcząca
• Entoloma longistriatum (Peck) Noordel. 1988^[7]
• Entoloma lucidum (P.D. Orton) M.M. Moser 1978^[7]
• Entoloma majaloides P.D. Orton 1960^[9]
• Entoloma mammosum (L.) Hesler 1967 – dzwonkówka sutkowata
• Entoloma minutum (P. Karst.) Noordel. 1979 – dzwonkówka drobniutka
• Entoloma mougeotii (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka popielatofioletowa
• Entoloma mutabilipes Noordel. & Liiv 1992^[7]
• Entoloma myrmecophilum (Romagn.) M.M. Moser 1978^[7]
• Entoloma neglectum (Lasch) Arnolds 1982 – dzwonkówka żółtawobiała
• Entoloma niphoides Romagn. ex Noordel. 1985 – dzwonkówka tarninowa
• Entoloma nitens (Velen.) Noordel. 1979^[7]
• Entoloma noordeloosii Hauskn. 1999^[7]
• Entoloma occultipigmentatum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
• Entoloma ollare E. Ludw. & T. Rödig 1992^[7]
• Entoloma olorinum (Romagn. & J. Favre) Noordel. 1979^[7]
• Entoloma ortonii Arnolds & Noordel. 1979^[9]
• Entoloma pallens (Maire) Arnolds 1982^[7]
• Entoloma pallescens (P. Karst.) Noordel. 1979^[7]
• Entoloma papillatum (Bres.) Dennis 1953 – dzwonkówka brodawkowata
• Entoloma parasiticum (Quél.) Kreisel 1984^[7] – dzwonkówka pasożytnicza
• Entoloma parkensis (Fr.) Noordel. 1979 – dzwonkówka czerniejąca
• Entoloma pascuum (Pers.) Donk 1949 – dzwonkówka pastwiskowa
• Entoloma percandidum Noordel. 1982 – dzwonkówka prążkowana
• Entoloma phaeocyathum Noordel. 1985^[7]
• Entoloma placidum (Fr.) Noordel. 1981
• Entoloma platyphylloides (Romagn.) Largent 1974 – dzwonkówka pieniążnicowata
• Entoloma plebeioides (Schulzer) Noordel. 1985^[7]
• Entoloma plebejum (Kalchbr.) Noordel. 1985 – dzwonkówka metaliczna
• Entoloma pleopodium (Bull.) Noordel. 1985 – dzwonkówka cytrynowa
• Entoloma poliopus (Romagn.) Noordel. 1979^[7]
• Entoloma politum (Pers.) Noordel. 1981 – dzwonkówka błotna
• Entoloma porphyrogriseum Noordel. 1987^[7]
• Entoloma porphyrophaeum (Fr.) P. Karst. 1879 – dzwonkówka porfirowobrązowa
• Entoloma prunuloides (Fr.) Quél. 1872 – dzwonkówka mączna
• Entoloma pseudocoelestinum Arnolds 1982^[7]
• Entoloma pseudoexcentricum (Romagn.) Zschiesch. 1984^[7]
• Entoloma pseudoturbidum (Romagn.) M.M. Moser 1979 – dzwonkówka mącznista
• Entoloma pulvereum Rea 1907 – dzwonkówka oprószona
• Entoloma rhodocylix (Lasch) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka olszowa
• Entoloma rhodopolium (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka szara
• Entoloma rhombisporum (Kühner & Boursier) E. Horak 1976 – dzwonkówka rombowozarodnikowa
• Entoloma romagnesii Noordel. 1979^[7]
• Entoloma rufocarneum (Berk.) Noordel. 1985 – dzwonkówka mięsnoczerwona
• Entoloma rusticoides (Gillet) Noordel. 1981 – dzwonkówka brązowoblaszkowa
• Entoloma sarcitum (Fr.) Noordel. 1981 – dzwonkówka wielkozarodnikowa
• Entoloma saundersii (Fr.) Sacc. 1887^[9]
• Entoloma scabrosum (Fr.) Noordel. 1985 – dzwonkówka łuseczkowata
• Entoloma sepium (Noulet & Dass.) Richon & Roze 1880 – dzwonkówka mącznowonna
• Entoloma sericatum (Britzelm.) Sacc. 1895^[7]
• Entoloma sericellum (Fr.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka kosmkowata
• Entoloma sericeonitens (P.D. Orton) Noordel. 1980 – dzwonkówka rdzawobrązowa
• Entoloma sericeum Quél. 1872 – dzwonkówka jedwabista
• Entoloma serrulatum (Fr.) Hesler 1967 – dzwonkówka czarniawa
• Entoloma sinuatum (Bull.) P. Kumm. 1871 – dzwonkówka trująca
• Entoloma sodale Kühner & Romagn. ex Noordel. 1982 – dzwonkówka gromadna
• Entoloma solstitiale (Fr.) Noordel. 1980 – dzwonkówka niewielka
• Entoloma sordidulum (Kühner & Romagn.) P.D. Orton 1960^[7]
• Entoloma speculum (Fr.) Quél. 1872 – dzwonkówka drobnoowocnikowa
• Entoloma sphagneti Naveau 1923 – dzwonkówka torfowcowa
• Entoloma sphagnorum (Romagn. & J. Favre) Bon & Courtec. 1987 – dzwonkówka torfiasta
• Entoloma strigosissimum (Rea) Noordel. 1979 – dzwonkówka kosmata
• Entoloma subpusillum (Pilát) Romagn. 1987^[7]
• Entoloma subradiatum (Kühner & Romagn.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka mała
• Entoloma tenellum (J. Favre) Noordel. 1979^[7]
• Entoloma terreum Esteve-Rav. & Noordel. 2004^[7]
• Entoloma testaceum (Bres.) Noordel. 1987^[7]
• Entoloma tibiicystidiatum Arnolds & Noordel. 1979^[7]
• Entoloma tjallingiorum Noordel. 1982^[7]
• Entoloma turci (Bres.) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka ciemniejąca
• Entoloma undatum (Gillet) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka strefowana
• Entoloma venosum Gillet 1876 – dzwonkówka żyłkowana
• Entoloma vernum S. Lundell 1937 – dzwonkówka wiosenna
• Entoloma versatile (Gillet) M.M. Moser 1978 – dzwonkówka oliwkowozielona
• Entoloma vezzenaense Noordel. & Hauskn. 1998^[9]
• Entoloma whiteae Murrill 1917^[7]
• Entoloma vinaceum (Scop.) Arnolds & Noordel. 1979^[7]
• Entoloma vindobonense Noordel. & Hauskn. 2004^[9]
• Entoloma winterhoffii Wölfel & Noordel. 1997^[7]
• Entoloma xanthochroum (P.D. Orton) Noordel. 1985 – dzwonkówka żółtoochrowa

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum (pominięto gatunki wątpliwe)^[13]. Wykaz gatunków i nazwy polskie według Władysława Wojewody (bez przypisów)^[4] i innych (oznaczone przypisami)^[7].