Gąska pomarańczowa
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | grzyby | ||
| Typ | podstawczaki | ||
| Klasa | pieczarniaki | ||
| Rząd | pieczarkowce | ||
| Rodzina | gąskowate | ||
| Rodzaj | gąska | ||
| Gatunek | gąska pomarańczowa | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Tricholoma aurantium (Schaeff.) Ricken Die Blätterpilze: 332 (1914) | |||
| |||
Gąska pomarańczowa (Tricholoma aurantium (Schaeff.) Ricken) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus aurantius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1914 r. Adalbert Ricken, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1]. Niektóre synonimy:
- Agaricus aurantius Schaeff. 1774
- Armillaria aurantia (Schaeff.) Quél. 1872
- Gyrophila aurantia (Schaeff.) Quél. 1886
- Melanoleuca aurantia (Schaeff.) Murrill 1914[2].
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r[3].
Morfologia
- Kapelusz
Średnica 5–10 cm, barwy pomarańczowoczerwonej lub pomarańczowobrązowej. Skórka wilgotna – lepka, mazista, za młodu wydzielająca bursztynowe kropelki[4].
- Blaszki
Barwy czysto białej, bardzo gęsto ustawione, u starszych owocników cętkowane na czerwono[4].
- Trzon
Barwy kapelusza, z białym szczytem, poniżej którego czasami pojawiają się czerwonawe krople, często nieco łuskowaty lub z zygzakowym wzorem[4].
Biały, w dolnej części trzony cielistoczerwonawy; o mącznym zapachu[4].
Biały, nieamyloidalny. Zarodniki o rozmiarach 4–5,5 × 3–4 µm[4].
- Gatunki podobne
- ziarnówka cynobrowa (Cystoderma cinnabarinum), która ma ziarnisty kapelusz, cieńszy miąższ bez zapachu mąki. Na ostrzu blaszek ma cystydy[4];
- gąska czerwonobrązowa ( Tricholoma batschii). Odróżnia się ciemniejszą barwą pierścieniem na trzonie młodych owocników[5];
- gąska ognista (Tricholoma focale). Jej kapelusz jest ciemniejszy i zawsze posiada pierścień na trzonie[5].
Występowanie i siedlisko
Gąska pomarańczowa występuje w Ameryce Północnej i Południowej, Europie, Azji i Australii[6]. W Polsce jest rzadka. Do 2020 r. w piśmiennictwie naukowym podano 20 jej pewnych stanowisk i 2 błędne[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Danii, Niemczech, Anglii, Holandii, Szwecji, Finlandii[3]. W Polsce w latach 1995–2004 i ponownie od 2014 roku jest objęta ochroną częściową; bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[5].
Naziemny grzyb mykoryzowy tworzący symbiozę z drzewami iglastymi[5]. Wytwarza owocniki od sierpnia do listopada, w lasach iglastych i mieszanych, zwłaszcza na glebach wapiennych pod świerkami[4].
Znaczenie
Grzyb niejadalny z powodu gorzkiego smaku[4].
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2012-01-02] .
- ↑ a b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
- ↑ a b c d e f g h E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
- ↑ a b c d e AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16] .
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .
