Gmach Poczty Głównej przy placu Napoleona w Warszawie

Gmach Poczty Głównej
Ilustracja
Poczta Główna podczas powstania warszawskiego (1944)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

pl. Napoleona 8 (dawniej pl. Warecki), róg ul. Warecka 16

Architekt

Antoni Jabłoński-Jasieńczyk

Kondygnacje

3

Rozpoczęcie budowy

1912

Ukończenie budowy

1916

Ważniejsze przebudowy

1935

Zniszczono

1944, 1946–1947

brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Gmach Poczty Głównej – istniejący w latach 1916–1944 budynek głównego urzędu pocztowego Warszawy przy placu Napoleona 8 (pierwotnie plac Warecki), róg ul. Warecka 16. W okresie międzywojennym mieścił również siedzibę Ministerstwa Poczt i Telegrafów. Został zniszczony w 1944 podczas powstania warszawskiego.

Historia

Budynek wzniesiono w latach 1912–1916 (okres Królestwa Polskiego) w centrum Warszawy, według projektu Antoniego Jabłońskiego-Jesieńczyka na posesji nr 8, na miejscu jednokondygnacyjnego budynku pocztowego[1], na rogu ul. Wareckiej 16, w sąsiedztwie domu Karola Mintera mieszczącego się przy placu Wareckim 10, w którym znajdował się wówczas urząd pocztowy[2].

Po wycofaniu się Rosjan i zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie w sierpniu 1915 (I wojna światowa), na rozkaz nowych władz z nieukończonego jeszcze budynku zbito umieszczone na elewacji godło rosyjskie[3]. Gmach miał trzy wysokie kondygnacje. Był budowlą monumentalną. Nad centralnie położonym wejściem głównym znajdującym się w ozdobionym pilastrami portykiem, początkowo znajdowała się rzeźba czterech gigantów dźwigających globus (kopia rzeźb zdobiących urzędy pocztowe w Petersburgu i w Moskwie). Rzeźbę tę usunięto w 1921[2].

Przed budynkiem w dwudziestoleciu międzywojennym swoje stoiska mieli często bukiniści[4]. W 1935 gmach rozbudowano wzdłuż ulicy Wareckiej. Powstało wówczas nowe siedmioosiowe skrzydło wzniesione w tym samym stylu co główny gmach[2].

W czasie II wojny światowej, po kapitulacji miasta we wrześniu 1939, niemieckie władze okupacyjne przystąpiły 10 października do tworzenia w Warszawie placówek Deutsche Post Osten[5]. W budynku nadal mieściła się Poczta Główna (Postamt Warschau C1)[6].

 Osobny artykuł: Zdobycie Poczty Głównej.

Podczas powstania warszawskiego po kilku próbach gmach został odbity z rąk Niemców przez żołnierzy Batalionu „Kiliński”. Powstańcy przejęli znajdujące się tam składy broni, amunicji i żywności, w tym duże ilości spirytusu. Przez cały okres powstania obiekt zajmowali Polacy[7]. W wyniku walk i bombardowań został w 1944 w olbrzymim stopniu zniszczony[2][6].

Po wojnie budynku nie odbudowano. Został rozebrany w latach 1946–1947[8]. Na jego miejscu w 1965 wzniesiono budynki Narodowego Banku Polskiego według projektu Bohdana Pniewskiego i Barbary Czerwińskiej[9][10]. Poczta Główna znalazła po wojnie siedzibę w Gmachu Pocztowej Kasy Oszczędności przy ul. Świętokrzyskiej nr 31/33[2].

Galeria

  • Poczta Główna (po prawej) i pl. Napoleona w okresie międzywojennym (widok od ul. Szpitalnej)
    Poczta Główna (po prawej) i pl. Napoleona w okresie międzywojennym (widok od ul. Szpitalnej)
  • Pl. Napoleona w okresie międzywojennym, Poczta Główna po prawej
    Pl. Napoleona w okresie międzywojennym, Poczta Główna po prawej
  • Wejście do Poczty Głównej podczas II wojny światowej (po lewej w kolejce osoby noszące opaski z Gwiazdami Dawida)
    Wejście do Poczty Głównej podczas II wojny światowej (po lewej w kolejce osoby noszące opaski z Gwiazdami Dawida)
  • Ruiny Poczty Głównej (widok z wieżowca Prudentialu)
    Ruiny Poczty Głównej (widok z wieżowca Prudentialu)
  • Ruiny Poczty Głównej (widok od pl. Napoleona)
    Ruiny Poczty Głównej (widok od pl. Napoleona)
  • Gmach Narodowego Banku Polskiego wzniesiony na miejscu Poczty Głównej (2020)
    Gmach Narodowego Banku Polskiego wzniesiony na miejscu Poczty Głównej (2020)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Pl. Napoleona. Widok ogólny. Pierzeja północna i wschodnia. Widok około 1890. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-08-26].
  2. ↑ a b c d e Poczta Główna, Ministerstwo Poczt i Telegrafów. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-08-26].
  3. ↑ Barbara Hensel-Moszczyńska, Anna Topolska (red.): Odzyskana społeczność. Warszawa 1915-1918. Muzeum Warszawy, 2018, s. 53. ISBN 978-83-65777-56-0.
  4. ↑ Jerzy Stanisław Majewski: Przed pocztą na Placu Napoleona. [w:] Warszawa. Szalone lata 20. [on-line]. wyborcza.pl, 2016-05-21. [dostęp 2018-08-26].
  5. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 254. ISBN 978-83-07-03239-9.
  6. ↑ a b Poczta Główna - Ministerstwo Poczt i Telegrafów. fotopolska.eu. [dostęp 2018-08-26].
  7. ↑ Poczta Główna. Tam powstańcy kąpali się w spirytusie. polskieradio.pl, 2014-07-25. [dostęp 2018-08-26].
  8. ↑ Poczta Główna - Ministerstwo Poczt i Telegrafów, Warszawa - 1946 rok. fotopolska.eu, 5 września 2009. [dostęp 2018-08-26].
  9. ↑ Zespół budynków NBP. fotopolska.eu. [dostęp 2018-08-26].
  10. ↑ Powojenny modernizm. Narodowy Bank Polski. cargocollective.com. [dostęp 2018-08-26].