Grodzisk (gmina)

Grodzisk
gmina wiejska
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

siemiatycki

TERC

2010042

Wójt

Przemysław Araszewicz
(od 2024)[1]

Powierzchnia

203,21 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności


4318[2]

• gęstość

21,3 os./km²

Nr kierunkowy

85

Tablice rejestracyjne

BSI

Adres urzędu:
ul. 1 Maja 6
17-315 Grodzisk
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Grodzisk
Liczba sołectw

42[3][4]

Liczba miejscowości

46[4]

Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Grodzisk”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Grodzisk”
Ziemia52°35′N 22°44′E/52,583889 22,738056
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Grodzisk – gmina wiejska w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim.

Siedzibą gminy jest osada[5] Grodzisk.

Według danych z 30 czerwca 2004[6] gminę zamieszkiwało 4690 osób.

Historia

Gmina Grodzisk funkcjonowała w dwóch odsłonach: w latach 1861–1954 oraz od 1973 roku.

Imperium Rosyjskie (1861–1914)

Gmina zbiorowa Grodzisk (ros. Городиская волость, lit. Grodzisko valsčius) powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Grodzisk obejmowała 81 miejscowości i zamieszkiwało ją 5522 osób[7].

I wojna światowa (1914–1919)

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)[8], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych; zmieniły się też granice gmin. W odniesieniu do gminy Grodzisk, jej obszar zmniejszył się o około 2/3 [9][10][11]:

  • północna część gminy Grodzisk weszła w skład do nowej gminy Rudka,
  • północno-wschodnia część gminy Grodzisk weszła w skład do nowej gminy Widźgowo,
  • południowo-wschodnia część gminy Grodzisk weszła w skład do nowej gminy Kąty,
  • południowy fragment gminy Grodzisk włączono do gminy Siemiatycze,
  • południowo-zachodni fragment gminy Grodzisk włączono do gminy Narojki,
  • zachodni fragment gminy Grodzisk włączono do gminy Skórzec,
  • do gminy Grodzisk włączono dwa południowo-wschodnie fragmenty gminy Skórzec,
  • do gminy Grodzisk włączono południowo-zachodni fragment zniesionej gminy Oleksin.

Podział ten w dużej mierze zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską[12].

II Rzeczpospolita (1919–1939)

W okresie międzywojennym gmina Grodzisk należała do powiatu bielskiego w nowo utworzonym województwie białostockim[13].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę Grodzisk zamieszkiwało 5470 osób, wśród których 3900 było wyznania rzymskokatolickiego, 1442 prawosławnego, 1 ewangelickiego, a 127 mojżeszowego. Jednocześnie 4727 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 711 białoruską, 1 niemiecką, 29 żydowską, a 4 inną. Były tu 952 budynki mieszkalne[14].

1 października 1931 z gminy Grodzisk wyłączono miejscowości (przyszłe gromady) Brzeziny (Brzeziny-Janowięta i Brzeziny-Niedźwiadki), Piotrowo-Trojany, Wojeniec i Zaręby, włączając je do gminy Kąty[15].

16 października 1933 gminę Grodzisk podzielono na 21 gromad: Aleksandrowo, Biszewo, Bogusze-Litewka, Czarna Cerkiewna, Czarna Średnia, Czarna Wielka, Dołubowo, Drochlin, Grodzisk, Jaszczołty, Kosianka, Kozłowo, Krynki, Makarki, Malinowo, Mierzynówka, Niewiarowo, Porzeziny, Smolugi, Sypnie i Żery[16].

1 października 1934 zmieniły się zasadniczo granice gminy Grodzisk[17]:

  • do gminy Grodzisk włączono gromady Brzeziny, Korzeniówka, Lipiny i Zaręby ze zniesionej gminy Kąty (tak więc Brzeziny i Zaręby powróciły do gminy Grodzisk po trzech latach),
  • do gminy Grodzisk włączono gromady Kamianka i Lubowicze ze zniesionej gminy Narojki,
  • do gminy Grodzisk włączono gromady Czaje i Koryciny ze zniesionej gminy Rudka,
  • do gminy Grodzisk włączono gromady Bogusze Stare, Krakówki-Włodki i Żale ze zniesionej gminy Skórzec,
  • do gminy Grodzisk włączono gromady Siemiony i Zamianowo ze zniesionej gminy Widźgowo,
  • do gminy Grodzisk włączono gromadę Krynki-Sobole z gminy Siemiatycze.

Po zmianach tych, gmina Grodzisk obejmowała 35 gromad: Aleksandrowo, Biszewo, Bogusze Stare, Bogusze-Litewka, Brzeziny, Czaje, Czarna Cerkiewna, Czarna Średnia, Czarna Wielka, Dołubowo, Drochlin, Grodzisk, Jaszczołty, Kamianka, Kosianka, Koryciny, Korzeniówka, Kozłowo, Krakówki-Włodki, Krynki, Krynki-Sobole, Lipiny, Lubowicze, Makarki, Malinowo, Mierzynówka, Niewiarowo, Porzeziny, Siemiony, Smolugi, Sypnie, Zamianowo, Zaręby, Żale i Żery.

II wojna światowa (1939–1944)

Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską.

PRL (1944–1952)

Po wojnie gmina należała do powiatu bielskiego w woj. białostockim o identycznym składzie wewnątrzgminnym co 1 października 1934[18].

1 czerwca 1951 w gminie Grodzisk utworzono trzy nowe gromady[19], zwiększając tym samy liczbę gromad do 38:

1 lipca 1952 gmina Grodzisk uległa zmniejszeniu w związku z kolejną radykalną restrukturyzacją administracyjną powiatu bielskiego[20]:

Po odpanięciu 22 gromad, gmina Grodzisk składała się według stanu z 1 lipca 1952 już tylko z 16 gromad: Aleksandrowo, Biszewo, Bogusze Stare, Bogusze-Litewka, Drochlin, Grodzisk, Kosianka, Kozłowo, Krynki-Sobole, Makarki, Malinowo, Mierzynówka, Niewiarowo, Porzeziny, Rybałty i Żale[21].. Tego samego dnia gmina Grodzisk weszła w skład nowo utworzonego powiatu siemiatyckiego[22].

Gminę Grodzisk zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[23][24].

 Osobny artykuł: Grodzisk (gromada w powiecie siemiatyckim).
 Osobny artykuł: Makarki (gromada).
 Osobny artykuł: Olszewo (gromada w powiecie siemiatyckim).

Druga odsłona (1973–)

Jednostkę odtworzono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin w powiecie siemiatyckim w województwie białostockim[25]. Inicjalnie, w jej składzie znalazło się 46 sołectw: Aleksandrowo, Biszewo, Bogusze Stare, Bogusze-Litewka, Czaje, Czarna Cerkiewna, Czarna Średnia, Czarna Wielka, Dołubowo-Wyręby, Drochlin, Grodzisk, Jaszczołty, Kamianki, Koryciny, Kosianka-Boruty, Kosianka Leśna, Kosianka Stara, Kosianka-Trojanówka, Kozłowo, Krakówki-Dąbki, Krakówki-Włodki, Krakówki-Zdzichy, Krynki Borowe, Krynki-Jarki, Krynki-Sobole, Lubowicze, Makarki, Małyszczyn, Mierzynówka, Morze, Niewiarowo-Przybki, Niewiarowo-Sochy, Nowe Sypnie, Porzeziny-Mendle, Rybałty, Siemiony, Stadniki, Stare Sypnie, Targowisk, Żale, Żery Bystre, Żery-Czubiki i Żery-Pilaki[26].

Nowa gmina Grodzisk objęła inny obszar niż w 1954 roku, jako że w jej składzie znalazły się 3 sołectwa, które nigdy wcześniej do niej nie należały:

  • Stadniki i Morze (do 1934 w gminie Narojki, 1934–52 w gminie Drohiczyn, 1952–54 w gminie Ostrożany),
  • Krynki-Jarki (do 1934 w gminie Skórzec, 1934–52 w gminie Ciechanowiec, 1952–54 w gminie Pobikry).

Ponadto do gminy Grodzisk nie powróciło (z jej ostatniego składu z 1 stycznia 1954) Malinowo, które weszło w skład gminy Dziadkowice, a także szereg innych sołectw (dawnych gromad), które do gminy Grodzisk przynależało periodycznie w różnych okresach czasowych (przynależą one obcnie do gminy Dziadkowice).

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[27] gmina Grodzisk ma obszar 203,21 km², w tym:

  • użytki rolne: 65%
  • użytki leśne: 29%

Gmina stanowi 13,92% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004[6]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 4690 100 2289 48,8 2401 51,2
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 23,1 11,3 11,8
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Grodzisk w 2014 roku[2].


Sołectwa

Aleksandrowo, Biszewo, Bogusze-Litewka, Bogusze Stare, Czaje, Czarna Cerkiewna, Czarna Średnia, Czarna Wielka, Dołubowo-Wyręby, Drochlin, Grodzisk (sołectwa: Grodzisk I i Grodzisk II), Jaszczołty, Kamianki, Koryciny, Kosianka Leśna, Kosianka Stara, Kosianka-Trojanówka, Kozłowo, Krakówki-Dąbki, Krakówki-Włodki, Krakówki-Zdzichy, Krynki-Białokunki, Krynki Borowe, Krynki-Jarki, Krynki-Sobole, Lubowicze, Makarki, Małyszczyn, Mierzynówka, Morze, Niewiarowo-Przybki, Niewiarowo-Sochy, Porzeziny-Mendle, Rybałty, Siemiony, Stadniki, Stare Sypnie, Sypnie Nowe, Żale, Żery Bystre, Żery-Czubiki, Żery-Pilaki[3].

Miejscowości niesołeckie

Dobrogoszcz, Kosianka-Boruty, Krynki-Miklasy, Porzeziny-Giętki, Targowisk.

Sąsiednie gminy

Brańsk, Ciechanowiec, Drohiczyn, Dziadkowice, Perlejewo, Rudka, Siemiatycze

Przypisy

  1. ↑ Władze Gminy. Internetowy, oficjalny serwis informacyjny Gminy Grodzisk. [dostęp 2024-06-15]. (pol.).
  2. ↑ a b Gmina Grodzisk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ a b BIP gminy, sołectwa. [dostęp 2020-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-13)].
  4. ↑ a b https://bialystok.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_podlaskie/portrety_gmin/powiat_siemiatycki/gmina_grodzisk.pdf Urząd Statystyczny w Białymstoku
  5. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  7. ↑ Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
  8. ↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
  9. ↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
  10. ↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
  11. ↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
  12. ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
  13. ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
  14. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 20 .
  15. ↑ Dz.U. z 1931 r. nr 66, poz. 547
  16. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
  17. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675
  18. ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
  19. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
  20. ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 16, poz. 97
  21. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  22. ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 17, poz. 102
  23. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  24. ↑ Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
  25. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  26. ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
  27. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  • p
  • d
  • e
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
  • Drohiczyn
Gminy wiejskie
  • Dziadkowice
  • Grodzisk
  • Mielnik
  • Milejczyce
  • Nurzec-Stacja
  • Perlejewo
  • Siemiatycze

  • p
  • d
  • e
Powiat bielski (1795–1940 i 1945–75) (► Zabory; ► II RP)
Przynależność wojewódzka
Miasta
(1795–75)
Miasteczka
(1795–1934)
Gminy wiejskie
(1861–1954 i 1973–75)
  • Augustowo (1952–54)
  • Białowieża (← 1922–53 →)
  • Bielsk (Podlaski) (1934–52 i 1973–75)
  • Boćki (1934–52 i 1973–75)
  • Brańsk (1934–52 i 1973–75)
  • Chraboły (1952–54 i 1973–75)
  • Ciechanowiec (1934–52)
  • Czeremcha (1952–53 →)
  • Czyże (1952–53 →)
  • Dobromil (1952–54)
  • Domanowo (1915–34 i 1952–54)
  • Drohiczyn (1934–52 i 1973–75)
  • Dubiażyn (1861–1934)
  • Dubicze Cerkiewne (1952–53 →)
  • Grodzisk (1861–1952 →)
  • Hajnówka (1929–30 i 1934–53)
  • Holonki (1952–54)
  • Kąty (1915–34)
  • Klejniki (1861–1915 i 1952–53 →)
  • Kleszczele (1915–53 →)
  • Klukowicze (1945–52 →)
  • Łosinka (1861–1934 i 1952–53 →)
  • Łubin (Kościelny) (1915–34 i 1952–54)
  • Malesze (1861–1915)
  • Masiewo (← 1922–44)
  • Mielnik (1934–52 →)
  • Milejczyce (1915–52 →)
  • Narew (1915–53 →)
  • Narewka (1944–53 →)
  • Narojki (1861–1934)
  • Nowoberezowo (1861–1915)
  • Oleksin (1861–1915)
  • Orla (1861–1954 i 1973–75)
  • Pasynki (1861–1934 i 1952–54)
  • Pawły (1861–1915)
  • Policzna (1952–53 →)
  • Radziwiłłówka (Aleksandrówka) (1861–1934)
  • Rajsk (1861–1915)
  • Rudka (1915–34, 1952–54 i 1973–75)
  • Ryboły (1952–54)
  • Siemiatycze (1861–1952)
  • Skórzec (1861–1934)
  • Suchopol (← 1922–26 →)
  • Śnieżki (1952–54)
  • Topczewo (1915–34 i 1952–54)
  • Widowo (1952–54)
  • Widźgowo (1915–34)
  • Wyszki (1915–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
  • Andryjanki (1954–72)
  • Augustowo (1954–68)
  • Bielsk Podlaski (1969–72)
  • Boćki (1954–72)
  • Brańsk (1969–72)
  • Chraboły (1959–72)
  • Domanowo (1954–72)
  • Falki (1954–59)
  • Gregorowce (1959–72)
  • Haćki (1954–59)
  • Hodyszewo (1954–68)
  • Holonki (1954–72)
  • Hołody (1959–68)
  • Kalnica (1959–68)
  • Kiersnowo (1954–59)
  • Klichy (1954–59)
  • Kotły (1954–59)
  • Lubieszcze (1954–59)
  • Łubin Kościelny (1954–72)
  • Malesze (1954–59)
  • Malinowo (1954–59)
  • Mokre (1954–59)
  • Moskiewce (1954–59)
  • Mulawicze (1954–61)
  • Nurzec (1954–68)
  • Oleksin (1954–59)
  • Olszewo (1954–59)
  • Orla (1954–72)
  • Parcewo (1954–59)
  • Pasynki (1954–72)
  • Paszkowszczyzna (1954–59)
  • Pawły (1954–59)
  • Pietrzykowo-Gołąbki (1954–59)
  • Piliki (1959–72)
  • Ploski (1954–59)
  • Popławy (1959–68)
  • Rudka (1954–72)
  • Ryboły (1954–72)
  • Strabla (1954–72)
  • Szczyty-Dzięciołowo (1954–57)
  • Śnieżki (1954–72)
  • Świrydy (1954–59)
  • Topczewo (1954–72)
  • Wyszki (1954–72)
  • Zubowo (1954–59)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de jure w 1950
  • p
  • d
  • e
Powiat siemiatycki (1952–1975)
Przynależność wojewódzka
  • woj. białostockie
Miasta
Gminy wiejskie
(1952–54 i 1973–75)
  • Baciki Średnie (do 1954)
  • Boratyniec Ruski (do 1954)
  • Ciechanowiec (od 1973)
  • Czartajew (do 1954)
  • Dołubowo (do 1954)
  • Drohiczyn (←)
  • Dziadkowice
  • Grodzisk (←)
  • Klukowicze (←do 1954)
  • Kosiorki (do 1954)
  • Krupice (do 1954)
  • Mielnik (←)
  • Milejczyce (←)
  • Nurzec (do 1954)
  • Nurzec-Stacja (od 1973)
  • Ostrożany (do 1954)
  • Perlejewo
  • Pobikry (do 1954)
  • Siemiatycze (od 1973)
  • Śledzianów (do 1954)
  • Winna Chroły (do 1954)
Gromady
(1954–72)
  • Baciki Średnie (1954–71)
  • Boratyniec Ruski (1954–72)
  • Czaje-Wólka (1954–59)
  • Czarna Średnia (1954–71)
  • Czartajew (1954–72)
  • Dołubowo (1954–61)
  • Drohiczyn (1958–72)
  • Dziadkowice (1954–72)
  • Grabarka (1954–59)
  • Grodzisk (1954–72)
  • Hornowo (1954–57)
  • Kajanka (1954–59)
  • Klukowicze (1954–72)
  • Koce-Basie (1954–59)
  • Kosiorki (1954–72)
  • Krupice (1954–71)
  • Makarki (1954–59)
  • Mielnik (1954–72)
  • Milejczyce (1954–72)
  • Miłkowice-Maćki (1954–59)
  • Nurzec (1954–57)
  • Nurzec-Stacja (1954–72)
  • Olszewo (1954–59)
  • Ostrożany (1954–72)
  • Perlejewo (1954–72)
  • Pobikry (1954–72)
  • Pokaniewo (1954–57)
  • Putkowice Nadolne (1954–58)
  • Rogacze (1954–59)
  • Siemiatycze (1972)
  • Siemichocze (1954–59)
  • Sieniewic(z)e (1954–57)
  • Skiwy Duże (1954–59)
  • Skórzec (1954–59)
  • Słochy Annopolskie (1954–59)
  • Stadniki (1954–58)
  • Sutno (1954–57)
  • Śledzianów (1954–72)
  • Tymianka (1959–68)
  • Wiercień Duży (1954–58)
  • Wilanowo (1954–59)
  • Winna-Chroły (1954–72)
  • Wojtkowice Stare (1954–59)
  • Wólka Nurzecka (1954–59)
  • Wólka Zamkowa (1954–57)
  • Zajęczniki (1954–57)
  • Żerczyce (1954–57)
  • Żurobice (1954–57)
  • p
  • d
  • e
Gmina Grodzisk
  • Siedziba gminy: Grodzisk
Wsie
Osada
  • Grodzisk
Osada leśna
  • Dobrogoszcz
Integralne
części wsi
  • Duża Strona
  • Duża Stronka
  • Dwór
  • Gościniec
  • Grzybowo
  • Krynki-Miklasy
  • Mała Strona
  • Mała Stronka
  • Zagumienie
  • Zarzecze (Siemiony)
  • Zarzecze (Stadniki)