Józef Wysocki (generał)

Ten artykuł dotyczy polskiego generała. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Józef Wysocki

generał
Data i miejsce urodzenia	1809 Tulczyn
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1873 Paryż
Przebieg służby
Główne wojny i bitwy	powstanie listopadowe, powstanie węgierskie 1848, powstanie styczniowe
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Wysocki (ur. 1809 w Tulczynie, zm. 31 grudnia 1873 w Paryżu) – generał brygady^[1] Wojska Polskiego, uczestnik Wiosny Ludów, dwóch polskich powstań narodowych i powstania węgierskiego – 1848–1849.

Był działaczem Towarzystwa Patriotycznego^[2]. W 1831 uczestniczył w powstaniu listopadowym^[3] w stopniu podporucznika^[4]. Po jego upadku emigrował do Francji, gdzie od 1833 był członkiem Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Wraz z Ludwikiem Mierosławskim przygotował plan ogólnonarodowego powstania w 1846. W czasie Wiosny Ludów był w krakowskim Komitecie Narodowym szefem Dyrektoriatu Wojny oraz organizatorem Gwardii Narodowej w Krakowie^[1][3].

W latach 1848–1849 Wysocki dowodził utworzonym przez siebie Legionem Polskim na Węgrzech, gdzie został skierowany jako delegat lwowskiej Centralnej Rady Obywatelskiej. Na początku służby na Węgrzech został awansowany do stopnia majora, a później stopniowo awansował tak że ostatecznie w czasie trwania powstania węgierskiego dosłużył się stopnia generała^[4]. Za swoją służbę został odznaczony węgierskim powstańczym Orderem Zasługi Wojskowej II i III klasy^[5]. Ideę stworzenia osobnego legionu polskiego popierał dowódca powstania węgierskiego Lajos Kossuth^[3]. Początkowo oddział liczył 1200 ludzi, cztery działa i dwa szwadrony ułanów. Maksymalną liczebność osiągnął pod koniec powstania, kiedy to liczył blisko 3 tys. żołnierzy. Polacy z legionu Wysockiego wzięli udział w wielu bitwach m.in. pod Aradem, Koszycami, Miszkolcem, w obronie Pesztu oraz w bojach pod Cisą. Wyróżnili się w wielu trudnych bojach, m.in. pod Szolnokiem, Hatvanem, Tápióbicske, Vácem, Isaszegiem, Nagysalló. Jako demokrata, Wysocki często był w konflikcie z Bemem i Dembińskim, którzy byli monarchistami. Początkowo w randze majora, po zwycięskich walkach o Budę mianowany został przez Węgrów generałem w 1849 r., a węgierski rząd powstańczy zezwolił mu na sformowanie polskiej armii na Węgrzech, którą planowano na 5000 żołnierzy^[3]. Po zdławieniu powstania z resztkami Legionu schronił się w Turcji, gdzie wraz z innymi powstańcami uchodzącymi z Węgier został internowany. W areszcie pozostawał do 1851.

W czasie wojny krymskiej, w styczniu 1854, udał się do Konstantynopola. Tam, z ramienia demokratów skupionych w paryskim Kole Polskim, próbował formować polską organizację wojskową. Z powodu niepowodzenia zakończył swoją misję w czerwcu 1854, ale pozostał w Turcji aż do stycznia 1855.

Od 1862 kierował Polską Szkołą Wojskową w Cuneo. Współtwórca i czasowo komendant polskiej Szkoły Wojennej w Genui^[1]. W czasie powstania styczniowego przewidziany na naczelnika powstania na Naddnieprzańskiej Ukrainie. 17 lutego został mianowany naczelnym dowódcą sił zbrojnych na lewym brzegu Wisły^[6]. Dowodził powstańczymi siłami Małopolski Wschodniej^[1]. Stoczył kilka walk na Wołyniu. Po rozbiciu jego oddziału w 1863 pod Radziwiłłowem^[1], przedostał się do Galicji, aresztowany i internowany do 1865. Po klęsce pod Radziwiłłowem jego żona Izabella i córka Wanda opiekowały się rannymi powstańcami w jego dworze w Łopatynie^[7].

Zagorzały demokrata, przeciwnik dyktatury M. Langiewicza. Wyemigrował do Francji, był członkiem Komitetu Zjednoczenia Emigracji. Na emigracji działał w organizacjach politycznych i społecznych. Zmarł w Paryżu. Pochowany na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu.

Jego córka Wanda była zamężna z Aleksandrem Misiągiewiczem (powstaniec styczniowy, przemysłowiec)^[7].

• Kurs sztuki wojskowej, cz. 1-2, 1842–1844;
• Pamiętnik dowódcy Legionu Polskiego na Węgrzech z czasów kampanii węgierskiej 1848 i 1849, 1950.

Zmarli powstańcy 1863 zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 Krzyżem Niepodległości z Mieczami^[8].

• Andrzej Szmyt, Generał Józef Wysocki (1809-1973), wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2001.
• Henryk P. Kosk, Generalicja polska t – 2, Wyd. Oficyna Wydawnicza Ajaks Pruszków 2001.
• Kira Gałczyńska-Kiliańska: Polacy w kraju półksiężyca” rozdz. Dwie brygady. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.

• Publikacje Józefa Wysockiego w bibliotece Polona