Jot (litera)
Jot (pisana Ϳϳ) – litera alfabetu greckiego, używana do zapisu dźwięku [j] w dialekcie arwanickim języka albańskiego[1][2] oraz w rekonstrukcjach lingwistycznych archaicznych form języka starogreckiego.
Lingwistyka
Litera jot[3][4][5][6] została także zastosowana przez lingwistów w XIX wieku w alfabecie greckim, celem zapisu fonemu /j/ w rekonstruowanej archaicznej grece, będącego dźwiękiem półspółgłoskowym, odpowiadającym głosce „i” następującej po samogłosce. Utrata tego fonemu w antycznej grece nastąpiła w okresie archaicznym.
Wykorzystanie
W lingwistyce ten grafem jest stosowany głównie w gramatyce historycznej archaicznej greki, celem wyjaśnienia pewnych zjawisk językowych oraz do rekonstrukcji różnych ważnych procesów fonetycznych i morfologicznych.
Fonem ϳ ulega różnym transformacjom w różnych okolicznościach:[7][6]
- na początku słowa ϳ zanika, pozostawiając przydech mocny lub ζ:
- ϳηπαρ>ἧπαρ (wątroba)
- ϳυμη>ζύμη (drożdże)
- pomiędzy samogłoskami ϳ może:
- ulegać artykulacji:
- *ἀληθεσϳα>*ἀληθεϳα>ἀλήθεια (prawda)
- zanikać powodując wydłużenie poprzedniej samogłoski:
- *διϳος>δῑος (boski)
- zanikać bez śladu:
- *πολεϳες>*πολεες>πόλεις (miasta)
- ulegać artykulacji:
- jeżeli ϳ jest poprzedzony przez jedną lub większą liczbę spółgłosek, to zanika z różnymi skutkami:
- γ + ϳ>σσ (ττ) lub ζ
- δ + ϳ>ζ
- κ, χ + ϳ>σσ (ττ)
- λ + ϳ>λλ
- π, φ + ϳ>πτ
- αν, εν + ϳ>αιν, ειν
- ῐν, ῠν + ϳ>ῑν, ῡν
- αρ, ερ + ϳ>αιρ, ειρ
- ῐρ, ῠρ + ϳ>ῑρ, ῡρ
Przykłady
Transformacja czasownika końcówki -μι pierwszej klasy ἵημι, z którego otrzymuje się formę czasu teraźniejszego ἱε. Ta transformacja zachodzi ponieważ pewne czasowniki końcówki -μι pierwszej klasy stosują tą spółgłoskę w tej samej prepozycyjnej formie czasownikowej dodając ι. W tym przypadku forma czasownikowa brzmi ϳε, ale przez uzyskiwanie ϳιϳε widać, że ϳ zanika pozostawiając przydech mocny przed ι lub przed ιε dla teraźniejszej formy czasownikowej oraz dla ἵημι z przydechem mocnym, co zachodzi przy czasie teraźniejszym aktywnym wskazującym dla pierwszej osoby liczby pojedynczej, oraz wydłuża tą samogłoskę.
Kodowanie
W Unicode litera jest zakodowana:
| Znak | Unicode | Kod HTML | Nazwa unikodowa | Nazwa polska |
|---|---|---|---|---|
| Ϳ | U+037F | Ϳ lub Ϳ | GREEK CAPITAL LETTER YOT | wielka litera grecka jot |
| ϳ | U+03F3 | ϳ lub ϳ | GREEK LETTER YOT | mała litera grecka jot |
Zobacz też
- lista jednoliterowych skrótów i symboli
- J j (alfabet łaciński)
- Ј ј oraz Й й (cyrylica)
 | Zobacz hasło jot w Wikisłowniku |
Przypisy
- ↑ Albanesisch - Griechisch. [dostęp 2017-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-07)].
- ↑ Carl Faulmann: Das Buch der Schrift, Enthaltend die Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und aller Völker des Erdkreises. Wyd. Faulmann 1880. Wiedeń: Verlag der kaiserlich königlichen Staatsdruckerei, 1880, s. 181-182. (niem.).
- ↑ From Unicode to Typography, a Case Study: the Greek Script, 1999, Yannis Haralambous. [dostęp 2012-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-04)].
- ↑ Sean Jacob Crist, Conspiracy in historical phonology, a dissertation in linguistics
- ↑ Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.
- ↑ a b Greco - Grammatica descrittiva, di Carlo Campanini e Paolo Scaglietti, 3ª edizione 2011, pag. 283, ed. Sansoni per la scuola, ISBN 978-88-383-0975-5
- ↑ Giovanni La Magna e Angelo Nucciotti, Le parole dei Greci, Milano, Carlo Signorelli Editore, 1995.
Linki zewnętrzne
- Sean Jacob Crist, Conspiracy in historical phonology, a dissertation in linguistics
- Michael Bobeck, Proposal to encode GREEK CAPITAL LETTER YOT
- Unicode 7.0.0
- Universal Multiple-Octet Coded Character Set (UCS): Resolutions of WG 2 meeting 58 (ISO/IEC JTC 1/SC 2 N 4187)
- Nick Nicholas, Yot
- p
- d
- e
Alfabet grecki
| Klasyczne litery greckie |
|
|---|---|
| Litery nieużywane współcześnie |
|
| Litery używane w innych językach |
|
W nawiasach podano odmienną od tradycyjnej, współczesną wymowę w języku nowogreckim, według polskiej transkrypcji podręcznikowej.
