Kaudipteryks
Caudipteryx | |||
Ji, Currie, Norell & Ji, 1998 | |||
Okres istnienia: 125 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 125/125 ↓ 125/125 | |||
Szkielet kaudipteryksa (Museum am Löwentor, Stuttgart) | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | zauropsydy | ||
Podgromada | diapsydy | ||
Infragromada | archozauromorfy | ||
Nadrząd | dinozaury | ||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
(bez rangi) | celurozaury | ||
Nadrodzina | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | kaudipteryks | ||
Gatunki | |||
| |||
|
Kaudipteryks (Caudipteryx) – rodzaj teropoda z grupy celurozaurów[1], jedyny oprócz similikaudipteryksa[2] i xingtianosaurus[3] znany przedstawiciel rodziny Caudipteridae. Jego nazwa oznacza "opierzony ogon"[1].
Żył we wczesnej kredzie ( 125 mln lat temu) na terenach dzisiejszej Azji[4]. Jego szczątki znaleziono w chińskiej w prowincji Liaoning[1][5]. Na podstawie jego skamieliny zbudowano robota, aby poznać początek trzepotania ptaków[6].
Kaudipteryks był opierzony jedynie na ogonie i kończynach przednich[1]. Reszta ciała pokryta była puchem[1]. Na kończynach przednich miał strukturę podobną do błony lotnej[7]. Posiadał już dobrze rozwinięte sterówki ogonowe, lecz nie mógł latać, gdyż jego barki były zbyt krótkie by zwierzę mogło wzbić się w powietrze. Cechą charakterystyczną kaudipteryksa były również duże oczodoły, co pozwala przypuszczać, iż zwierzę to miało bardzo dobry wzrok[potrzebny przypis].
Prawdopodobnie był głównie roślinożerny, czego dowodzą gastrolity znalezione w jego przewodzie pokarmowym[8][9].
Badania Rothschilda i wsp. (2012) sugerują, że u kaudipteryksów często (w 30% próby badawczej) występowała choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis) – częściej niż u współczesnych ptaków i znacznie częściej niż u ssaków[10].
Klasyfikacja
Według przyjętego konsensusu, opartego na kilku analizach kladystycznych, Caudipteryx jest bazalnym przedstawicielem owiraptorozaurów – grupy nieptasich teropodów[11]. Pierwsza analiza filogenetyczna uwzględniająca kaudipteryksa zasugerowała, że jest on taksonem siostrzanym kladu Avialae[12]. Jednak według przeprowadzonej przez Halszkę Osmólską i współpracowników analizy kladystycznej (2004) wszystkie owiraptory byłyby ptakami. Wedle tej analizy ptaki wyewoluowały z bardziej bazalnych teropodów, a jedna z ich linii ewolucyjnych utraciła zdolność do lotu i dała początek owiraptorom[13]. Kaudipteryksa za wtórnie nielotnego uznawali także Lü Junchang et al.[14], Teresa Maryańska i współpracownicy[15] oraz Gregory Paul[16]. W 2005 roku Gareth Dyke i Mark Norell stwierdzili jednak, że nie ma powodów, by Caudipteryx uznawać za ptaka[11], co przyjęła większość późniejszych autorów.
Galeria
- Skamieniałość Caudipteryx zoui (Hong Kong Science Museum)
- Skamieniałość Caudipteryx zoui (Hong Kong Science Museum)
- Porównanie rozmiarów kaudipteryksa i człowieka
Przypisy
- ↑ a b c d e JiJ. Qiang JiJ. i inni, Two feathered dinosaurs from northeastern China, „Nature”, 393 (6687), 1998, s. 753–761, DOI: 10.1038/31635, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
- ↑ XiaolinX. Wang XiaolinX., ZhongheZ. Zhou ZhongheZ., A new pterosaur (Pterodactyloidea, Tapejaridae) from the Early Cretaceous Jiufotang Formation of western Liaoning, China and its implications for biostratigraphy, „Chinese Science Bulletin”, 48 (1), 2003, s. 16–23, DOI: 10.1007/bf03183326, ISSN 1001-6538 [zarchiwizowane 2012-03-16] (ang.).
- ↑ RuiR. Qiu RuiR. i inni, A new caudipterid from the Lower Cretaceous of China with information on the evolution of the manus of Oviraptorosauria, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 6431, DOI: 10.1038/s41598-019-42547-6, ISSN 2045-2322 (ang.).
- ↑ Alida M.A.M. Bailleul Alida M.A.M. i inni, Do chondrocytes within calcified cartilage have a higher preservation potential than osteocytes, „Vertebrata Palasiatica”, 2023 [dostęp 2023-12-12] (ang.).
- ↑ ZhouZ. Zhong-He ZhouZ., WangW. Xiao-Lin WangW., A new species of Caudipteryx from the Yixian Formation of Liaoning, northeast China, „Vertebrata Palasiatica”, 4, 2000, s. 111-127 [zarchiwizowane 2007-10-07] .
- ↑ Jing-ShanJ.S. Zhao Jing-ShanJ.S. i inni, Reconstruction of Caudipteryx robot to identify the origin of avian flapping flight, „Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part C: Journal of Mechanical Engineering Science”, 236 (15), 2022, s. 8358–8366, DOI: 10.1177/09544062221086529, ISSN 0954-4062 [dostęp 2023-12-26] (ang.).
- ↑ YurikaY. Uno YurikaY., TatsuyaT. Hirasawa TatsuyaT., Origin of the propatagium in non-avian dinosaurs, „Zoological Letters”, 9 (1), 2023, s. 4, DOI: 10.1186/s40851-023-00204-x, ISSN 2056-306X, PMID: 36823531, PMCID: PMC9951497 (ang.).
- ↑ Gregory F.G.F. Funston Gregory F.G.F., Philip J.P.J. Currie Philip J.P.J., A previously undescribed caenagnathid mandible from the late Campanian of Alberta, and insights into the diet of Chirostenotes pergracilis (Dinosauria: Oviraptorosauria), HansH. Sues (red.), „Canadian Journal of Earth Sciences”, 51 (2), 2014, s. 156–165, DOI: 10.1139/cjes-2013-0186, ISSN 0008-4077 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
- ↑ OliverO. Wings OliverO., P. MartinP.M. Sander P. MartinP.M., No gastric mill in sauropod dinosaurs: new evidence from analysis of gastrolith mass and function in ostriches, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 274 (1610), 2007, s. 635–640, DOI: 10.1098/rspb.2006.3763, ISSN 0962-8452, PMID: 17254987, PMCID: PMC2197205 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
- ↑ Bruce M. Rothschild, Zheng Xiaoting, Larry D. Martin. Osteoarthritis in the early avian radiation: Earliest recognition of the disease in birds. „Cretaceous Research”. 35, s. 178–180, 2012. DOI: 10.1016/j.cretres.2011.12.008. (ang.).
- ↑ a b Gareth J. Dyke, Mark A. Norell. Caudipteryx as a non-avialan theropod rather than a flightless bird. „Acta Palaeontologica Polonica”. 50 (1), s. 101–116, 2005. (ang.).
- ↑ Ji Qiang, Philip J. Currie, Mark A. Norell, Ji Shu'an. Two feathered dinosaurs from northeastern China. „Nature”. 393, s. 753–761, 1998. DOI: 10.1038/31635. (ang.).
- ↑ Halszka Osmólska, Philip J. Currie, Rinchen Barsbold: Oviraptorosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 165–183. ISBN 0-520-24209-2.
- ↑ Lü J. i inni: Oviraptorosaurs compared to birds. W: Zhou Zhonghe, Zhang Fucheng (red.): Proceedings of the 5th Symposium of the Society of Avian Paleontology and Evolution. Beijing Science Press, 2002, s. 175–189.
- ↑ Teresa Maryańska, Halszka Osmólska, Mieczysław Wolsan. Avialan status for Oviraptorosauria. „Acta Palaeontologica Polonica”. 47 (1), s. 97–116, 2002. (ang.).
- ↑ Gregory S. Paul: Dinosaurs of the Air: The Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002. ISBN 0-8018-6763-0.
- p
- d
- e
- p
- d
- e
- kategoria
- klasyfikacja
- lista
- wikiprojekt
Infrarzędy dinozaurów | |
---|---|
Era dinozaurów | |
Dyscypliny powiązane |
- Britannica: animal/Caudipteryx
- SNL: Caudipteryx
- EoL: 4433823
- GBIF: 4821940
- identyfikator taksonu Fossilworks: 66065