Klasztor Lichtenthal

Klasztor Lichtenthal

Cistercienserinnenabtei Lichtenthal

Widok na klasztor od strony północnej
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Badenia-Wirtembergia
Miejscowość	Baden-Baden
Właściciel	cystersi
Ksieni	Maria Bernadette Hein
Typ zakonu	żeński
Obiekty sakralne
kościół	Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
kaplica	św. Joachima i św. Anny
Fundator	Herman V badeński i żona Ermengarda
Data budowy	1245
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii Klasztor Lichtenthal
Położenie na mapie Niemiec Klasztor Lichtenthal
48°44′42″N 8°15′22″E/48,745028 8,256167
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Klasztor Lichtenthal (Lichtental) (łac. Lucida Vallis^[1]) – klasztor cysterek istniejący od połowy XIII w. w Lichtental, obecnie dzielnicy Baden-Baden w Niemczech.

Po raz pierwszy nazwa Lichtenthal pojawia się w zapisie z 1243, dotyczącym objęcia duchowej opieki nad tutejszymi „paniami”. Z 1245 pochodzi nadanie margrabiów Badenii Hermana VI i Rudolfa I dla ich matki Ermengardy w celu uposażenia klasztoru^[2][3] . W dokumencie tym Ermengarda i jej mąż Herman V są wskazani jako inicjatorzy powstania klasztoru^[4]. Właśnie rok 1245 uznaje się za rok założenia klasztoru (choć już wcześniej, przed przybyciem cysterek, mogło tu istnieć jakieś kobiece zgromadzenie) – z tego roku pochodzą papieskie przywileje dla klasztoru^[5]. Pierwsze cysterskie zakonnice pochodziły z klasztoru Wald^[6][3] [7] , wśród nich była pierwsza poświadczona w źródłach w 1247 ksieni Truddinde^[8]. 3 listopada 1248 dokonano konsekracji prezbiterium kościoła^[9][3] [7] , w tym samym czasie przeniesiono do niego ciało fundatora, Hermana V^[10]. Konsekracja ukończonych budynków klasztornych nastąpiła w 1252^[11]. W 1288 kolejne nadanie na rzecz klasztoru uczynił Rudolf I (jego córka Adelajda była tutejszą ksienią od 1263 do 1296^[12][7] ), który ufundował tutaj kaplicę stanowiącą do 1372 miejsce pochówku margrabiowskiej dynastii^{[13][3] [7]} .

Klasztor szybko się rozwijał, także gospodarczo. Wiele jego ksieni pochodziło z rodu margrabiów Badenii^[3] . W drugiej połowie XIV w. doszło do kryzysu w klasztorze – spowodowany był kryzysem gospodarczym oraz upadkiem dyscypliny wśród zakonnic^{[14][3] [7]} . Liczba zakonnic, pochodzących głównie z wysokich rodów, zwiększyła się z 40 do 80^[15][7] . Reformy w klasztorze dokonano w pierwszej połowie XV w., w szczególności w okresie rządów pierwszej ksieni pochodzącej z mieszczańskiej rodziny, Elisabeth Wiest^{[16][3] [7]} . Życie w klasztorze ożywiło się, a świadectwem powodzenia reformy było wykonywanie licznych, pięknych manuskryptów w skryptorium. Rozwojowi klasztoru posłużyły też bogate wiana dwóch kolejnych księżniczek z rodu margrabiów badeńskich, które zostały tutejszymi ksieniami w końcu XV w. – Małgorzaty i Marii, które m.in. zadbały o bogaty wystrój budynków klasztornych^[17][3] .

Klasztor Lichtenthal przetrwał okres reformacji^[3] [7]  mimo zmian wyznaniowych wśród władców badeńskich^[18] i ograniczenia źródeł swoich dochodów^[19]. Po soborze trydenckim stał się ośrodkiem, z którego wysyłano zakonnice do odnawiania zlikwidowanych w okresie reformacji innych okolicznych klasztorów^[20]. W kolejnych dwóch stuleciach klasztor jednak kilkakrotnie był zagrożony zniszczeniem w wyniku toczących się w okolicy wojen^[3] [7] . Na początku lat 90. XVII w. zakonnice musiały na kilka lat opuścić klasztor wobec zagrożenia działaniami wojennymi w ramach wojny z Francją^[21]. Zniszczenia w klasztorze spowodowały jego przebudowę w XVIII w. i nabranie przezeń kształtu barokowego^[3] ; kościół odnowiono w latach 1723–1724^[22].

W epoce sekularyzacji instytucji kościelnych klasztor jako jeden z nielicznych przetrwał. Co prawda odebrano mu majątki ziemskie i zmuszono do wykazania przydatności dla społeczeństwa (czego efektem było otwarcie szkoły dla dziewcząt), jednak jako nekropolia władców Badenii nie został rozwiązany^[23][3] . Przetrwał także epokę Kulturkampfu, podczas której dla zabezpieczenia losu zakonnic na wypadek rozwiązania klasztoru, zakonnice w 1883 otwarły klasztor filialny w St. Pauls w Austro-Węgrzech^[24][3]  i nadal istnieje^[3] .

Klasztor znajduje się w mieście Baden-Baden, w zakolu rzeki Oos, na krawędzi Schwarzwaldu. Założenie otoczone jest murem, a wejście prowadzi przez barokową bramę. Na zabudowania składają się:

• kościół klasztorny,
• dom ksieni,
• kaplica książęca,
• szkoła klasztorna,
• budynki gospodarcze (wykorzystywane jako dom gościnny i centrum konferencyjne),
• fontanna z 1602^[25] .

Pierwszy kościół klasztorny (zapewne jeszcze w budowie) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny został konsekrowany w 1248. Z tej pierwszej budowli romańskiej zachowało się romańskie okno w ścianie północnej i dwa łuki portali od strony krużganka. Około 1320 powstało gotyckie zamknięcie prezbiterium, portal wejściowy i sklepienie krzyżowo-żebrowe z rzeźbionymi zwornikami przedstawiającymi pelikana karmiącego młode oraz koronację Matki Bożej. Z końca XV wieku pochodzą późnogotyckie elementy wyposażenia kościoła, m.in. krucyfiks, rzeźby z dawnego głównego ołtarza (Matka Boża z Chrystusem, inne jego zachowane elementy znajdują się w muzeach w Nowym Jorku – posągi Trzech Króli – i Karlsruhe – boczne skrzydła), inny ołtarz oraz odkryty w XX w. fresk przedstawiający ukrzyżowanie. Z 1606 pochodzi barokowa ambona. Pod zachodnią ścianą prezbiterium znajdują się groby założycieli klasztoru: margrabiego Badenii Hermana V i jego żony Ermengardy. W oknach znajdują się współczesne witraże ze scenami z życia Marii^[26] .

Kaplica książęca (niem. Fürstenkapelle) pod wezwaniem św. Joachima i św. Anny stanowiła miejsce pochówku margrabiów Badenii od 1288 do 1372. Pierwszy pochowany tutaj był syn założyciela klasztoru i zarazem fundator kaplicy margrabia Badenii Rudolf I, którego córka Adelajda była tutejszą ksienią^[27] . Z XIII w. pochodzą fundamenty kaplicy^[25] . Kaplica była wielokrotnie przebudowywana, a obecny, neogotycki kształt pochodzi z ok. 1830, z okresu przebudowy zainspirowanej przez wielkiego księcia Badenii Leopolda. Zgromadził on tu liczne zabytki z opuszczonych klasztorów badeńskich. Elementami dawnego wyposażenia są ołtarz św. Anny z 1503 i posąg błogosławionego margrabiego Badenii Bernarda II z ok. 1490^[27] .

Szkoła klasztorna została założona w 1815: jej otwarcie było warunkiem odstąpienia od sekularyzacji klasztoru. Uczęszczały do niej dziewczęta z wsi przy klasztorze. W 1877 została przekształcona w szkołę państwową, a w 1980 zmieniła swój charakter na koedukacyjny^[28] .

• Klasztor Lichtenthal – Kloster Lichtental
• 
  Widok klasztoru od południowego wschodu, ok. 1823
• 
  Budynek opactwa
• 
  Wnętrze kaplicy książęcej, 1821
• 
  Kaplica książęca, 2022
• 
  Klucz Madonna w książęcej kaplicy
• 
  Fontanna z 1602 na dziedzińcu klasztornym
• 
  Budynek szkoły w klasztorze Lichtenthal
• 
  Ogród w klasztorze Lichtenthal
• 
  Klasztor Lichtenthal

• M. Pia Schindele. Die Abtei Lichtenthal. „Freiburger Diözesan-Archiv”. 104, s. 19–166, 1984. Freiburg: Verlag Herder. [dostęp 2020-04-13]. (niem.). 
• M. Pia Schindele. Die Abtei Lichtenthal. „Freiburger Diözesan-Archiv”. 105, s. 67–248, 1985. Freiburg: Verlag Herder. [dostęp 2020-04-13]. (niem.). 
• Anlage und Umgebung. [w:] Kloster Lichtenthal [on-line]. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).
• Ein lebendiges Kloster mit einer langen Geschichte. [w:] Kloster Lichtenthal [on-line]. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).
• Klosterkirche. [w:] Kloster Lichtenthal [on-line]. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).
• Fürstenkapelle. [w:] Kloster Lichtenthal [on-line]. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).
• Die Klosterschule. [w:] Kloster Lichtenthal [on-line]. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).
• M. Pia Schindele: Zisterzienserinnenabtei Lichtenthal – Geschichte. [w:] Klöster in Baden-Württemberg [on-line]. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).

• Kloster Lichtenthal. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).
• Zisterzienserinnenabtei Lichtenthal. [w:] Klöster in Baden-Württemberg [on-line]. [dostęp 2020-04-13]. (niem.).