Lampa solna
Lampa solna – wydrążona bryłka soli, wewnątrz której umieszczony jest element elektryczny składający się z żarówki i oprawki zamontowanej na metalowej sprężynie. Bryłka zamocowana jest na podstawie (z drewna, metalu lub kamienia) lub na nóżkach z tworzywa sztucznego.
Historia
Pierwsze lampy solne powstały prawdopodobnie na początku XX wieku w Wieliczce, stworzone przez artystów górniczych wykonujących rzeźby z soli. W końcu lat osiemdziesiątych XX w. lampy zaczęto wytwarzać na większą skalę. Były one sprzedawane jako pamiątki na trasie turystycznej w Kopalni Soli w Wieliczce. W latach 90. lampy zaczęto eksportować do Niemiec. Aktualne wtedy trendy rynkowe w Niemczech (powrót do produktów naturalnych, zdrowych i ekologicznych) sprawiły, że lampy stały się poszukiwanym produktem. W tym czasie Polska była jedynym krajem, w którym lampy solne były wykonywane na dużą skalę (na niewielką skalę wytwarzano je również w Niemczech i Czechach, ale surowiec był importowany z Polski). Relatywnie niskie bariery wejścia (prosta, rękodzielnicza technologia produkcji) do branży sprawiły, że w ciągu kilku lat powstało wiele firm wytwarzających lampy solne. W 1999 roku działało w Polsce, co najmniej, 10 większych i kilkudziesięciu małych producentów lamp solnych. W zaistniałej sytuacji podjęto próby zabezpieczenia wyłączności na produkcję lamp solnych z pomocą prawa patentowego. Pierwsze takie starania podjęła w 1993 roku firma Elsol z Poznania[1]. Ze względu na charakter produktu (każda lampa jest „unikatowa” pod względem wagi, kształtu, kolorystyki etc.) takie działania okazały się bezowocne.
W końcu lat 90. roku lampy solne były znane na świecie, czego efektem były próby wyprodukowania ich w innych krajach. Podstawową barierą było jednak posiadanie dostępu do złóż soli kamiennej o odpowiedniej strukturze i kolorze. Złoża takie znajdują się w Pakistanie i w 2000 roku na rynku pojawiły się pierwsze dostawy wyrobów z tego kraju. Lampy solne te były dość niskiej jakości, przy czym cena była znacznie niższa niż alternatywnych lamp polskich. Sprawiło to ogólny wzrost konkurencji na rynku lamp solnych i spadek cen. Ze względu na wysokie ceny soli kamiennej do produkcji lamp w Polsce firmy polskie zostały postawione w trudnej sytuacji konkurencyjnej. Wskutek tego w kilku kolejnych latach większość firm zajmujących się dotychczas produkcją lamp wycofała się z branży. W roku 2006 w Polsce działało kilka firm produkujących lampy solne oraz kilka firm importujących lampy pakistańskie.
Sól kamienna
Lampy solne wykonywane są z soli kamiennej. Sól taka powinna mieć odpowiednio zwartą strukturę (aby możliwa była obróbka mechaniczna) oraz pożądany kolor (pomarańczowy lub czerwony). Technologia stosowana w kopalni musi również umożliwiać wydobycie dużych brył, od kilku do kilkuset kilogramów. Jedyna kopalnia soli w Europie oferująca tego rodzaju bryły soli to Kopalnia Soli Kłodawa[2]. Spotykane na rynku są lampy solne wykonane z soli polskiej (Kłodawa), pakistańskiej (okolice Kaszmiru) oraz irańskiej (Esfahan).
W latach dziewięćdziesiątych lampy solne były produkowane wyłącznie z polskiej soli, wydobywanej w Kopalni Soli w Kłodawie, która była (i pozostaje do dzisiaj) jedynym producentem pomarańczowych brył solnych w Europie. Wykorzystując ogromną popularność lamp solnych i swoją monopolistyczną pozycje w końcu lat 90. kopalnia bez uzasadnienia podwyższała ceny oferowanego surowca. W roku 1997 tona kruchów solnych kosztowała 235 zł, w 1999 – 840 zł, a w 2002 – 1420 zł[3]. Po podwyżce cen w 2002 roku jeden z producentów złożył w Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów „Wniosek o wszczęcie postępowania antymonopolowego” przeciwko KSK Kłodawa, którego efektem była decyzja UOKiK z 16 maja 2003 roku[4]. Prezes UOKiK uznał, iż „pobieranie przez Kopalnię Soli „KŁODAWA” ceny za tonę kruchów solnych w wysokości 1420,00 zł, stanowi praktykę ograniczającą konkurencję, określoną w art. 8 ust 2 pkt 1 ww. ustawy, polegającą na nadużyciu pozycji dominującej na rynku wydobycia i sprzedaży kruchów solnych służących do produkcji lamp i ozdób solnych, poprzez narzucanie nadmiernie wygórowanych cen i nakazał jej zaniechania. Na podstawie art. 101 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył również karę pieniężną w wysokości 85 000 zł."
Jonizacja
Popularność lamp solnych jest m.in. skutkiem ich właściwości. Sól kamienna, dzięki przemianom fizykochemicznym na jej powierzchni emituje jony ujemne[5]. Właściwość ta została wykorzystana przez producentów lamp solnych do wypromowania ich jako „naturalne jonizatory powietrza”. Nie istnieją naukowe publikacje w tym zakresie, dlatego dyskusja na temat jonizacji pomiędzy miłośnikami i krytykami lamp solnych opiera się często na własnych wnioskach i przekonaniach. W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej podjęto nieliczne próby zweryfikowania efektu jonizacji przez lampy solne. Jedno z takich badań zostało wykonane przez amerykańską organizację „Negative Ions Information Center”[6]. Wykonano proste badanie otoczenia lampy solnej za pomocą jonometru. Potwierdziło ono występowanie jonizacji, jednak jej skalę określono jako „niską” (badacze nie byli w stanie podać konkretnych liczb). W innym artykule na temat lamp solnych, autor, Michael Gienger[7] porównał działanie małej lampy solnej do otwartego okna. Stwierdził on również, że ilość emitowanych jonów ujemnych jest zależna od powierzchni jonizacji, a więc wielkości lampy i porowatości jej powierzchni.
Mity
W materiałach promujących lampy solne bywają podawane błędne informacje i mity. Poniżej niektóre z najważniejszych fałszywych informacji, z którymi można się zetknąć w polskim Internecie:
- lampy solne produkuje się w Wieliczce – fałsz; od 1992 roku Kopalnia Soli Wieliczka nie prowadzi wydobycia soli kamiennej. Produkcja soli Wielickiej (spożywczej) jest oparta na „utylizacji wód zasolonych wpływających do wyrobisk”[8]
- lampy solne wydzielają jod – fałsz; sól kamienna, z której wykonuje się lampy nie zawiera (lub zawiera śladowe ilości) jodu. Lampy nie mogą być wykonywane z soli morskiej, która faktycznie zawiera spore ilości jodu.
Przypisy
Zobacz multimedia związane z tematem: Lampa solna |
- ↑ Bazy danych Urzędu Patentowego RP
- ↑ "Lampy Solne", Katarzyna Frątczak, Kwartalnik Światło, nr 3/2002
- ↑ Decyzja Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr DPI-31/2003 z 16 maja 2003 roku.
- ↑ UOKiK, Sprawozdanie za 2003 rok
- ↑ "Naturkraft Salzkristall. Bioschwingungen für die Gesundheit", Helmut Seifert, Ruhpolding 1997
- ↑ Negative Ions Information Centre, "The Truth about Salt Crystal Lamps"
- ↑ "Das aktuelle Thema: Salzkristall-Lampen", Michael Gienger, Tübingen, Februar 1999
- ↑ Historia Kopalni Soli Wieliczka