Męskie spojrzenie

W teorii feministycznej męskie spojrzenie (ang. male gaze) jest aktem obrazowania kobiet i świata w sztukach wizualnych[1] i literaturze[2] z męskiej heteroseksualnej perspektywy, która prezentuje i reprezentuje kobiety jako obiekty seksualne dla przyjemności heteroseksualnego męskiego widza[3]. W wizualnych i estetycznych przedstawieniach kina narracyjnego męskie spojrzenie ma trzy perspektywy: perspektywę mężczyzny stojącego za kamerą, męskich postaci w filmowych reprezentacjach filmu, i widza wpatrującego się w obraz[4][5].

„Odpoczynek i pragnienia” (fr. Repos et désirs) (1844) autorstwa Féliksa Trutata przedstawia leżącą nagą kobietę obserwowaną przez nieproporcjonalnie dużą męską twarz w oknie jej sypialni; obraz „silnie egzemplifikuje” koncepcję męskiego spojrzenia[6].

Pojęcie spojrzenia zostało po raz pierwszy użyte przez angielskiego krytyka sztuki Johna Bergera w programie telewizyjnym Ways of Seeing (1972), który przedstawia analizy reprezentacji kobiet – jako biernych obiektów do zobaczenia – w reklamie i jako nagich podmiotów w sztuce europejskiej[7]. Feministyczna intelektualistka Laura Mulvey zastosowała koncepcję spojrzenia do krytyki tradycyjnych reprezentacji kobiet w kinie[8], z których powstała koncepcja i termin męskiego spojrzenia[9].

Standardy piękna utrwalone przez męskie spojrzenie historycznie seksualizowały i fetyszyzowały nagość czarnej kobiety ze względu na pociąg do ich cech fizycznych, ale jednocześnie karały czarne kobiety i wykluczały ich ciała z tego, co uważa się za pożądane[10].

Psychoanalityczne teorie Zygmunta Freuda i Jacquesa Lacana są fundamentami, na których Mulvey rozwinęła teorię męskiego spojrzenia oraz zinterpretowała i wyjaśniła oglądactwo, „pierwotne pragnienie przyjemnego patrzenia”, które zaspokaja doświadczenie filmowe. Termin oglądactwo identyfikuje zarówno estetyczną radość, jak i przyjemności seksualne wynikające z patrzenia na kogoś lub na coś.

Jeśli chodzi o psychologiczne zastosowania i funkcje spojrzenia, to męskie spojrzenie jest konceptualnie przeciwstawiane spojrzeniu kobiecemu[11][12].

Przypisy

  1. ↑ CarolynC. Korsmeyer CarolynC., Peg BrandP.B. Weiser Peg BrandP.B., Feminist Aesthetics, Edward N.E.N. Zalta (red.), wyd. Winter 2021, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2021 [dostęp 2024-08-13] .
  2. ↑ MałgorzataM. Łuczyńska-Hołdys MałgorzataM., Soft-shed kisses: re-visioning the femme fatale in English poetry of the 19th century, Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Publishing, 2013, s. 15, ISBN 978-1-4438-4780-3, OCLC 849718815 [dostęp 2024-08-13] .
  3. ↑ A.W.A.W. Eaton A.W.A.W., Feminist Philosophy of Art, „Philosophy Compass”, 3 (5), 2008, s. 873–893, DOI: 10.1111/j.1747-9991.2008.00154.x, ISSN 1747-9991 [dostęp 2024-08-13]  (ang.).
  4. ↑ Feminism and tradition in aesthetics, Penn State University Press, 1995, s. 126, ISBN 978-0-271-04396-8 [dostęp 2024-08-13]  (ang.).
  5. ↑ Suzanna DanutaS.D. Walters Suzanna DanutaS.D., Material girls: making sense of feminist cultural theory, Berkeley: Univ. of California Press, 2000, s. 57, ISBN 978-0-520-08977-8 [dostęp 2024-08-13] .
  6. ↑ Pat C.P.C. Hoy Pat C.P.C., RobertR. DiYanni RobertR., Encounters: essays for exploration and inquiry, Boston: McGraw-Hill, 2000, ISBN 978-0-07-229045-5 [dostęp 2024-08-13] .
  7. ↑ VikkiV. Bell VikkiV., How John Berger changed our ways of seeing art: He taught us that photographs always need language, and require a narrative, to make sense [online], The Independent, 10 stycznia 2017 [dostęp 2024-08-13]  (ang.).
  8. ↑ Sharon L.S.L. James Sharon L.S.L., SheilaS. Dillon SheilaS. (red.), A companion to women in the ancient world, wyd. 1. publ, Blackwell companions to the ancient world, Malden, Mass.: Wiley-Blackwell, 2012, ISBN 978-1-4443-5500-0 [dostęp 2024-08-13] .
  9. ↑ GraceG. Banks GraceG., 6 Female Artists on What the Male Gaze Means to Them, 22 września 2016 [dostęp 2024-08-13] [zarchiwizowane 2020-11-25]  (ang.).
  10. ↑ Lisa E.L.E. Farrington Lisa E.L.E., Reinventing Herself: The Black Female Nude, „Woman's Art Journal”, 24 (2), 2003, s. 15, DOI: 10.2307/1358782, JSTOR: 1358782 [dostęp 2024-08-13] .
  11. ↑ RobertaR. Sassatelli RobertaR., Interview with Laura Mulvey: Gender, Gaze and Technology in Film Culture, „Theory, Culture & Society”, 28 (5), 2011, s. 123–143, DOI: 10.1177/0263276411398278, ISSN 0263-2764 [dostęp 2024-08-13]  (ang.).
  12. ↑ Eva-MariaE.M. Jacobsson Eva-MariaE.M., A Female Gaze?, Królewski Instytut Techniczny, 1999, ISSN 1403-073X, OCLC 924696658 [dostęp 2024-08-13] .