Marianna Stradowska
- Uzasadnienie: Patrz Dyskusja_wikipedysty:Foks17#Sugestia_scalenia
Data i miejsce urodzenia | 25 stycznia 1900 |
---|---|
Data śmierci | 23 grudnia 1943 |
Przyczyna śmierci | rozstrzelanie |
Zawód, zajęcie | rolniczka |
Miejsce zamieszkania | Chmielnik |
Narodowość | polska |
Wyznanie | katolicyzm |
Małżeństwo | Adam Stradowski |
Dzieci | Wacław, Matylda, Kazimiera |
Odznaczenia | |
Maria (Marianna) Stradowska z domu Piotrowska (ur. 25 stycznia 1900 w Chmielniku[1][2], zm. 23 grudnia 1943) – polska rolniczka, stracona za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.
Życiorys
Maria Stradowska mieszkała w domu przy ulicy Szydłowskiej w Chmielniku. Po śmierci męża Adama Stradowskiego w 1926[2] prowadziła gospodarstwo rolne, samodzielnie utrzymując w ten sposób trójkę dzieci: Wacława (ur. 1921), Matyldę (ur. 1924[3], po mężu Habik[4]) i Kazimierę (ur. 1926, po mężu Wrzesień)[3].
W okresie międzywojennym ok. 80% mieszkańców Chmielnika stanowili Żydzi. W pierwszej połowie 1941 w mieście powstało getto. Umieszczano tam nie tylko miejscowych Żydów, lecz także zwożonych z innych miast okupowanej Polski[3]. W 1942 przebywało w nim 13 tys. osób[2]. W październiku 1942 rozpoczęto likwidację getta[3].
Do Stradowskich przyszli wówczas z prośbą o pomoc żydowscy dwaj bracia Pasternakowie oraz nieznane z nazwiska małżeństwo z około dziesięcioletnim dzieckiem. Stradowscy dali im schronienie w swoim domu, umieszczając w pokoju, gdzie wcześniej przechowywali sprzęt rolniczy. 31 stycznia 1943 późnym wieczorem – najpewniej po donosie – do domu Stradowskich przyszli niemieccy żandarmi (m.in. Julian Świątek i Bernhard Krause). Drogę do domu wskazał Stefan Pawłowski. Żandarmi odnaleźli kryjówkę i zamordowali na miejscu pięcioro Żydów[3].
Marii i jej dzieciom udało się uciec. Kiedy żandarmi odeszli, Maria wróciła wraz z dwójką młodszych dzieci. Dom prawdopodobnie był obserwowany, bo kiedy po kilku dniach wrócił także Wacław Stradowski, został zatrzymany przez żandarmów[3]. Po jego aresztowaniu Maria sama zgłosiła się na posterunek[2]. 11 lutego 1943 przewieziono ich do Niemieckiego Zakładu Karnego w Pińczowie, gdzie postawiono im zarzut udzielenia schronienia Żydom. Stamtąd trafili do więzienia w Kielcach, gdzie 25 marca 1943 postawiono ich przed sądem specjalnym, który skazał ich na karę śmierci[3]. Matylda i Kazimiera woziły im paczki z żywnością do więzienia. Mimo skierowania przez nie prośby do generalnego gubernatora Hansa Franka o złagodzenie kary, została ona podtrzymana. Wyrok wykonano 23 grudnia 1943[4]. Miejsce pochówku Marii i Wacława jest nieznane[2].
Julian Świątek za współpracę z Niemcami po wojnie został skazany początkowo na karę śmierci, po czym zmniejszono go na 15 lat więzienia, a ostatecznie na 10 lat więzienia. Stefana Pawłowskiego w 1947 uniewinniono w postępowaniu sądowym. Bernhard Krause nie został pociągnięty do odpowiedzialności[2][4].
W 2001 Marianna, Wacław oraz Kazimiera został wyróżnieni tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[5][6].
15 września 2022 w Chmielniku z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Mariannę i Wacława Stradowskich w ramach projektu Zawołani po imieniu. Rodzinę Stradowskich reprezentowały Krystyna Paradowska oraz Anna Borkowska-Balus – wnuczki Marii, siostrzenice Wacława[4].
Przypisy
- ↑ Niemieckie dokumenty informujące o zatrzymaniu Marii Stradowskiej i Wacława Stradowskiego za udzielenie schronienia Żydom. [online], instytutpileckiego.pl, 2022 [dostęp 2023-04-01] .
- ↑ a b c d e f ZAWOŁANI PO IMIENIU. Chmielnik 15 września 2022 roku Upamiętnienie Marii i Wacława Stradowskich zamordowanych za pomoc Żydom w czasie okupacji niemieckiej [online], instytutpileckiego.pl, 2022 [dostęp 2023-04-01] .
- ↑ a b c d e f g Marianna Stradowska - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-01] (pol.).
- ↑ a b c d Upamiętnienie Marianny i Wacława Stradowskich zamordowanych za pomoc Żydom | ZAWOŁANI PO IMIENIU - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-01] (pol.).
- ↑ The Righteous Among The Nations [online], The Righteous Among The Nations [dostęp 2023-04-01] .
- ↑ Yad Vashem List | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2023-04-01] .