Nomy
Ten artykuł dotyczy staroegipskiej jednostki terytorialno-administracyjnej. Zobacz też: artykuł o jednostce administracyjnej Grecji. |
Nom (stgr. νομός nomos; egip. sepat, od okresu amarneńskiego qah) – w starożytności i wczesnym średniowieczu egipska jednostka terytorialno-administracyjna kraju, odpowiednik okręgu, województwa, prowincji lub powiatu.
Każdy z nomów miał swoją stolicę i herb. Herbami przeważnie były godła bóstw opiekuńczych, zwykle pod postacią: zwierząt, roślin. Na czele nomu stał urzędnik zwany nomarchą (gr. νομάρχης nomarches) lub zarządcą (egip. adż–mer), któremu w rządzeniu pomagało lokalne zgromadzenie (egip. dżadżat).[potrzebny przypis]
Nomy jako najbliższe okolice miast zorganizowane wraz z terenami rolniczymi w miasto-państwo pojawiły się w okresie przeddynastycznym ok. 3600 p.n.e[1]. Jednak istnienie właściwych nomów (jednostki administracji) źródła potwierdzają dopiero od czasów faraona Dżesera, ale emblematy symbolizujące te prowincje wskazują na znacznie wcześniejszy rodowód, jeszcze sprzed zjednoczenia Dolnego i Górnego Egiptu. Pod względem terytorialnym były stosunkowo niewielkie, ich długość wynosiła ok. 30 - 40 km po obu stronach Nilu, o ile dolina rzeki była wąska w danym miejscu, lub też na jednym brzegu, gdy dolina rzeki była szeroka[potrzebny przypis].
W okresie Starego Państwa Egipt był podzielony na 38 nomów, niektóre jednak uległy dalszemu podziałowi, w rezultacie czego cały Egipt składał się z 22 nomów górnoegipskich i 20 nomów dolnoegipskich.[potrzebny przypis]
Nomy Dolnego Egiptu
Nr | Herb | Nazwa[2] | Stolica[3] | Czczone bóstwa | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 |
| Aneb-Hetch (Biały Mur) | Men-Nefer (Memfis, Mit Rahim) | Ptah, Sechmet, Nefertum, Sokar, Apis | |||
2 |
| Chensu (Udziec) | Chem (Letopolis, Ausim) | Horus, Heru, Izyda | |||
3 |
| Amenti (Zachód) | Taminhor (Hermopolis Parva, Damanhur), Imu (Apis, Kom el-Hisn), Rakote (Aleksandria) | Hathor | |||
4 |
| Sapi-Res (Południowa Tarcza) | Dżeka, Sapi Res | Neit | |||
5 |
| Sap-Meh (Północna Tarcza) | Sa (Sais, Sa el-Hagar) i Per-Wadżet (Buto, Tell el-Farien) | Neit | |||
6 |
| Chaset (Wzgórze Byka) | Chaswu (Xois, Sakha) | Ra | |||
7 |
| A-ment (Zachodni Harpun) | Per Ha-Nareb (Metelis, Damanhur) | Ha | |||
8 |
| A-bet (Wschodni Harpun) | Czeku (Heroonopolis, Pithom) | Atum | |||
9 |
| Ati (Anedżti) | Per-Usiri (Busiris, Abu Sir Bara) | Ozyrys, Izyda | |||
10 |
| Ka-chem (Czarny byk) | Hut-Herib (Athribis, Tell Atrib) | Horus, Heru, Kemur | |||
11 |
| Ka-heseb (Byk Hesbe) | Taremu (Leontopolis, Tell al-Urydam) | ||||
12 |
| Theb-ka (Cielę i Krowa) | Czeb-Neczer (Sebennytos, Samanud) | Onuris | |||
13 |
| Hek-At (Potężny Władca) | Junu (Heliopolis, Materiya w Kairze) | Atum, Mnewis | |||
14 |
| Chent-abet (Wschodni Sztandar) | Peromi (Peluzjum, Tell el-Farama) | Set | |||
15 |
| Tehut (Ibis) | Bahu (Hermopolis, Baqliya) | Thot | |||
16 |
| Cha (Skacząca Ryba) | Per-Banebdżedet (Mendes, Tell al-Rub) | Banebdżedet, Hatmehit | |||
17 |
| Behdet (Tron) | Behdet (Apollonopolis Magna, Tell Balamun, Diotopolis Parva) | Horus, Amon | |||
18 |
| Am-Chent (Dzieci Królewskie Wyższe Rangą) | Per-Bastet (Bubastis, Tell Basta koło Zagazig) | Bastet | |||
19 |
| Am-Pehu (Dzieci Królewskie Niższe Rangą) | Dżanenet (Tanis, Nebesha lub San el-Hagar) | Uadżet (Uadżit) | |||
20 |
| Sopdu (Sopdu) | Per-Sopdu (Soped, Saft al-Henna) | Sopdu, Chensit, Szesemtet |
Nomy Górnego Egiptu
Nr | Herb | Nazwa[2] | Stolica[3] | Czczone bóstwa | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 |
| Ta-Seti (Łuk) | Abu (Elephantine, Gazirat al-Asuan) | Chnum, Satet | ||||
Nubet (Ombos, Kom Ombo)[4] | Horus, Sobek | |||||||
2 |
| Thes-Hor (Tron Horusa) | Dżeba (Apollonopolis Magna, Edfu) | Horus | ||||
3 |
| Ten | Nechen (Hierakonpolis, al-Kab)[5] | Horus, Nechbet | ||||
Junet (Latopolis, Esna)[6] | Chnum, Neit | |||||||
4 |
| Waset | Waset (Diospolis Magna lub Teby, Karnak)[7] | Amon, Mut, Chonsu, Montu, Buchis, Sobek | ||||
5 |
| Herui (Dwa Sokoły) | Gebtiu (Koptos, Qift) | |||||
6 |
| Aa-ta (Krokodyl) | Junet (Tentyris, Dendera) | Hathor | ||||
7 |
| Seszesz (Sistrum) | Hut (Diospolis Parva, Hu) | Bat, Neftyda | ||||
8 |
| Abdżu (Wielka Ziemia) | Czeny (Tinis lub Tis, Girga)[8] | Ozyrys | ||||
Abdżu (Osiris, Abydos) | ||||||||
9 |
| Min | Apu (Chemmis lub Panopolis, Akhmim) | Min | ||||
10 |
| Wadżet (Kobra) | Dżeuka (Antaeopolis, Ifteh) | Set | ||||
11 |
| Set (Seth) | Szas-Hotep (Hypselis, Shutb) | Set | ||||
12 |
| Tu-ph (Żmija) | Hut-Sekhem-Senusret (Antaeopolis, Qaw al-Kebir) | Anti, Chnum | ||||
13 |
| Nedżefet Chentet | Sauti (Lykopolis, Asjut) | Apuaut, Anubis | ||||
14 |
| Nedżefet Pehetet | Kis (Cusae, al-Qusiya), Achet-aton | Hathor, Thot, Aton | ||||
15 |
| Un (Zając) | Chnumu (Hermopolis Magna, al-Ashmunayn) | Thot | ||||
16 |
| Meh-Mahetch (Oryks) | Hebenu (Theodosiopolis, Beni Hassan) | Paket, Chnum | ||||
17 |
| Anpu | Hardai (Cynopolis, al-Kais) | Anubis | ||||
18 |
| Sep | Teudżaj (Anchyronpolis, Kom al-Ahmar) | Anti, Sechmet | ||||
19 |
| Wab | Per-Medżet (Oksyrynchos, Al-Bahnasa) | Set | ||||
20 |
| Atef-Chent (Wawrzyn Górny) | Henen-Nesut (Herakleopolis Magna, Ihnasiyyah al-Madinah) | Harsafes | ||||
21 |
| Atef-Pehu (Wawrzyn Dolny) | Szedet (Krokodilopolis, później Arsinoe, Madinat al-Fayyum) | Sobek, Hathor | ||||
22 |
| Metenut | Tepihu (Afrodytopolis, Atfih) | Hathor |
Bibliografia
- Ada RussoA.R. Pavan Ada RussoA.R., Tajemna Wiedza Egiptu, AgnieszkaA. Michalska-Rajch (tłum.), Łódź: Wydawnictwo Ravi, 2002, s. 17-26, ISBN 83-7229-038-5, OCLC 830442435 .
Przypisy
- ↑ W. Tyloch, Bliski Wschód, [w:] Historia starożytna. Red. M. Jaczynowska, wyd. 2. zm., Warszawa: WSiP, 1974, s. 13-14.
- ↑ a b w nawiasach podano polskie tłumaczenie
- ↑ a b w kolejności: nazwa egipska, w nawiasie – grecka i współczesna arabska
- ↑ stolica w okresie ptolemejskim
- ↑ stolica Górnego Egiptu w Okresie Predynastycznym, pierwsza stolica 3 nomu
- ↑ stolica 3 nomu po Nechen
- ↑ przez większą część Okresu Nowego Państwa stolica Egiptu
- ↑ stolica Egiptu w okresie panowania dwóch pierwszych dynastii
- Britannica: topic/nome-ancient-Egyptian-government
- Treccani: nomo_res-9c74167b-e19e-11df-9ef0-d5ce3506d72e
- DSDE: nome