Nowe Zamki

Nowe Zamki
Nové Zámky
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Słowacja

Kraj

 nitrzański

Powiat

Nowe Zamki

Data założenia

1561[1]

Burmistrz

Otokar Klein[2]

Powierzchnia

72,57[3] km²

Wysokość

114[4] m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


36 410[5]
504,31[6] os./km²

Nr kierunkowy

+421 35[4]

Kod pocztowy

940 01[4]

Tablice rejestracyjne

NZ

Położenie na mapie kraju nitrzańskiego
Mapa konturowa kraju nitrzańskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Nowe Zamki”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Nowe Zamki”
Ziemia47°59′08″N 18°09′28″E/47,985556 18,157778
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Oblężenie twierdzy Nowe Zamki przez Turków w 1663 roku.

Nowe Zamki (słow. Nové Zámky, niem. Neuhäus[e]l, węg. Érsekújvár, tur. Uyvar, łac. Novum Castrum) – miasto powiatowe na Słowacji, w kraju nitrzańskim; 39,6 tys. mieszkańców (2011).

Geografia

Miasto położone jest na obszarze Niziny Naddunajskiej, nad rzeką Nitra, na wysokości 119 m n.p.m. Leży w odległości około 100 km od Bratysławy i około 25 km od granicy z Węgrami. Jest ważnym węzłem komunikacyjnym południowej Słowacji.

Miasto znajduje się w strefie umiarkowanej klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roczna wynosi 9,7 °C, przy czym najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 20,1 °C, a najzimniejszym styczeń: –1,8 °C. Średni opad roczny wynosi 556 mm[7].

Historia

Plan „Idealnie ufortyfikowanego miasta Neuhäusel” z ok. 1680 roku

Miasto posiada wyjątkową historię. Od drugiej połowy X wieku aż do roku 1918 należało (z niewielkimi przerwami) do Królestwa Węgier. W latach 1573–1581 zbudowano tu, na miejscu starszej osady, twierdzę mającą bronić Węgier przed najazdami Turków Osmańskich. Wokół twierdzy powstało miasto. W początkach XVII wieku zbudowano nową, potężną fortecę na planie gwiazdy, która była w owym czasie jedną z najnowocześniejszych budowli obronnych w Europie.

Turcy próbowali zdobywać ją sześciokrotnie, a udało im się to dopiero w 1663 roku. Była ośrodkiem administracyjnym tureckiego wilajetu – z podległymi sandżakami jak Litra, Leve, Novigrad, Holok, Bukabak i Şefradi (prawdopodobnie Šahy).

Słowackie powiedzenie „Stać jak Turek pod Nowymi Zamkami”, znaczy robić coś z poświęceniem i cierpliwością, co przypomina z jaką determinacją Turcy próbowali zdobyć twierdzę.

W roku 1685 odbiły ją siły cesarskie dowodzone przez Karola V, księcia Lotaryngii. W sześć lat później arcybiskup Ostrzyhomia nadał osadzie pod zamkiem prawa miejskie.

Miasto odgrywało ważną rolę w licznych antyhabsburskich powstaniach XVII wieku. Chcąc na przyszłość zapobiec temu, by forteca stawała się punktem oparcia dla kolejnych zrywów, cesarz Karol VI w roku 1724 kazał ją zburzyć.

Po upadku Austro-Węgier w roku 1918 miasto weszło w skład nowo powstałej Czechosłowacji. W rezultacie tzw. pierwszego arbitrażu wiedeńskiego należało od 1938 do 1945 roku do Węgier. W czasie II wojny światowej (w listopadzie 1944 i w marcu 1945[8]), miasto zostało poważnie zniszczone alianckimi bombardowaniami. W ich wyniku zginęło blisko 6500 osób, czyli około 40% populacji.

W 1935 roku w miejscowości powstał jeden z zakładów Baty.

Zabytki

Synagoga

Synagoga Česká Bašta wzniesiona została w połowie XIX wieku. Po renowacji w roku 1992 została zarejestrowana jako obiekt zabytkowy. Jest jedną z zaledwie czterech czynnych synagog na Słowacji (w miastach Bratysława, Koszyce, Bardejów i Nowe Zamki) i służy celom religijnym miejscowej społeczności żydowskiej.

Kościół i klasztor franciszkanów

Jest to wczesnobarokowa budowla z połowy XVII wieku, modernizowana i przebudowywana w XVIII i pod koniec XIX wieku.

Pomnik Antona Bernoláka

Brązowy pomnik, przedstawiający Bernoláka w pełnej postaci na czworokątnym postumencie, dzieło rzeźbiarza Jozefa Pospíšila, został odsłonięty w Nowych Zamkach 1937 r. Już jednak rok później został on dosłownie w przeddzień zajęcia miasta przez Węgrów zdemontowany i wywieziony do Żyliny. Na nowozamecki rynek wrócił w roku 1946. Dwadzieścia lat później został przeniesiony na tamtejszy Plac Bernoláka (słow. Bernolákovo námestie), by w roku 2005 wrócić ponownie na rynek (słow. Hlavné námestie)[9].

Demografia

Według spisu z roku 2001 miasto zamieszkiwało 42 262 osób, w tym 69,67% Słowaków, 27,52% Węgrów i innych. Jeśli chodzi o podział według wyznania najwięcej było katolików (71,72%), a ewangelicy stanowili 3,36% społeczności.

Rok
Populacja
Rok
Populacja
1694 1200 1880 10 584
1713 1525 1890 11 299
1731 2970 1900 13 204
1755 3873 1910 16 228
1779 4671 1940 23 306
1787 5167 1945 13 400
1811 5493 1946 18 710
1821 5957 1950 20 031
1830 6904 1961 22 041
1851 6936 1965 23 457
1857 7622 1991 42 923
1869 9483 2001 42 262

Porównanie wielkości grup etnicznych:

Rok
1700 1720 1890 1910 1930 1938 1991 2001
Węgrzy 61% 46% 71% 91,43% 45% 88% 31,10% 27,50%
Słowacy 25% 36% 8% 5,94% 42% 9,5% 66,82% 69,70%
Niemcy 13% 17% 4% 2% – – – <0,1%
Romowie – – 3% – – – – 0,80%
Żydzi – – 13% 8,48% 8% – – 0,4%

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, metalowy, spożywczy, materiałów budowlanych oraz skórzany[1].

Znane osobistości

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. ↑ a b Nowe Zamki, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-02] .
  2. ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-02]. (słow.).
  3. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 72,57S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
  4. ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  5. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
  6. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
  7. ↑ Príroda. [w:] Oficjalna strona internetowa miasta [on-line]. [dostęp 2017-11-02]. (słow.).
  8. ↑ Na dwa tygodnie przed wyzwoleniem.
  9. ↑ Bábik Ján: Vojenská i literárna pevnosť Nové Zámky, w:: „Krásy Slovenska” R. LXXXIX, nr 5-6/2012, s. 47–48.

Linki zewnętrzne

  • Oficjalna strona miasta (sł.)
  • Nové Zámky Fotoalbum (sł.)
Kontrola autorytatywna (miasteczko):
  • VIAF: 143216872, 235084007
  • LCCN: n93061648
  • GND: 4262063-6
  • BnF: 155344770
  • NKC: ge130235
  • J9U: 987007533118405171
  • PWN: 3948688