Ober-Ost (obszar)
Ten artykuł dotyczy jednostki administracyjnej utworzonej przez Cesarstwo Niemieckie na części okupowanego w latach 1915–1918 terytorium imperium rosyjskiego. Zobacz też: odrębny artykuł dotyczący dowództwa niemieckiego frontu wschodniego podczas pierwszej wojny światowej. |
terytorium okupowane | |||||
1915–1919 | |||||
| |||||
Państwo | Cesarstwo Niemieckie | ||||
---|---|---|---|---|---|
Siedziba | Królewiec | ||||
Zarządzający | Leopold Bawarski | ||||
Powierzchnia | 108 808 km²[1] | ||||
Populacja (1916) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość | 27 os./km²[1] | ||||
Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie | |||||
|
Obszar Głównodowodzącego Wschodu (niem. Gebiet des Oberbefehlshabers Ost) – wydzielona część terytorium Imperium Rosyjskiego, okupowanego przez Cesarstwo Niemieckie od 1915 roku, planowana do oderwania od Rosji[2][3].
Utworzenie
- Osobny artykuł: Front wschodni (I wojna światowa).
Po pokonaniu Armii Imperium Rosyjskiego w 1915 r. armia niemiecka opanowała obszar dzisiejsze Litwy, Łotwy do linii Dźwiny, wschodnią część Królestwa Polskiego, oraz zachodnie części Ukrainy i Białorusi. Na ziemiach sąsiadujących z Prusami Wschodnimi utworzono sześć okręgów administracyjnych, składające się na obszar Ober-Ost, tj.:
- Kurlandia,
- Litwa – na obszarze dawnej guberni kowieńskiej,
- Wilno – Wileńszczyzna bez wschodnich krańców na lewym brzegu Dźwiny i Drui,
- Grodno – północna część guberni grodzieńskiej,
- Białystok – zachodnia i południowa część guberni grodzieńskiej,
- Suwałki – na obszarze dawnej guberni suwalskiej.
Następnie okręgi były łączone, tak iż w 1917 r. istniały już tylko okręgi: Kurlandia, Białystok-Grodno i Litwa.
Oderwanie powyższego obszaru od Rosji zostało usankcjonowane w traktacie pokojowym pomiędzy państwami centralnymi a Rosją z dnia 3 marca 1918 r., który uprawomocnił się 29 marca tego roku.
Polityka wobec mieszkańców
Szkolnictwo
Władze Ober-Ost wprowadziły zasadę równouprawnienia mieszkańców pod względem edukacji we własnym języku narodowym. Umożliwiło to zakładanie szkół prowadzących naukę w językach polskim, litewskim i białoruskim[2].
Polityka specjalna
W przeciwieństwie do realizowanej na terenie Królestwa Polskiego polityki 5 listopada, w celu zneutralizowania wpływów polskich na terenie Ober-Ost, władze niemieckie faworyzowały nacjonalistów litewskich oraz utrudniały polską działalność polityczną. Wyrazem tego było m.in. uznanie 23 marca 1918 roku przez Niemcy niepodległości Królestwa Litwy, ze stolicą w Wilnie[4], oraz wspieranie powstającej Republiki Litewskiej[2].
Likwidacja
Od 11 listopada 1918 r. podstawą do przebywania wojsk niemieckich na terenach należących przed wojną do Rosji, tj. m.in. w Królestwie Polskim, jak również na obszarze Ober-Ost, był punkt 12 rozejmu pomiędzy Ententą a Niemcami[5]. Zgodnie z postanowieniami rozejmu o czasie wycofaniu wojsk niemieckich miała zdecydować Ententa, biorąc pod uwagę sytuację wewnętrzną powyższych terytoriów.
Po podpisaniu zawieszenia broni pomiędzy Niemcami a Ententą, rząd bolszewickiej Rosji uznał traktat brzeski za nieobowiązujący. Proces likwidacji niemieckiej okupacji na wschodzie, w tym Ober-Ostu, przebiegał w faktycznym porozumieniu pomiędzy wojskami niemieckimi a bolszewikami, i odbywał się równocześnie z marszem Armii Czerwonej na zachód, np. 5 stycznia 1919 roku bolszewicy zajęli Wilno. Na podstawie zawartej w Białymstoku umowy Wojsko Polskie zostało dopuszczone na terytorium Ober-Ost przez Niemców dopiero 9 lutego 1919 roku.
Zobacz też
Przypisy
Zobacz w angielskich Wikiźródłach tekst oryginalny punktu II rozejmu pomiędzy Ententą a Niemcami z 11 listopada 1918 r. |
Zobacz w Wikiźródłach tekst art. 433 traktatu pokojowego podpisanego w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r. |
- ↑ a b c Herbert Becker: Das Baltikum (Kurland, Livland, Estland, Litauen) und die Friedensverhandlungen in Brest-Litowsk 1917/18. [dostęp 2013-08-18]. (niem.).
- ↑ a b c JoannaJ. Gierowska-Kałłaur JoannaJ., Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich, W-wa: Neriton, 2003 .
- ↑ JerzyJ. Turonek JerzyJ., Białoruś pod okupacją niemiecką, W-wa: Książka i Wiedza, 1993, ISBN 83-05-12611-0 .
- ↑ Informacja w dziale nieurzędowym Monitora Polskiego Nr 32 z 25 marca 1918 r.
- ↑ Tekst rozejmu pomiędzy Ententą a Niemcami (ang.) (Wikisource)
Bibliografia
- Das Land Ober Ost, Stuttgart-Berlin 1917 .
- Jan Dąbrowski, Wielka Wojna 1914–1918, W-wa: Trzaska, Evert i Michalski, 1937 .
- Aleksy Deruga, Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy (1918–1919), W-wa: Książka i Wiedza, 1969 .
- p
- d
- e
Okręgi |
|
---|
- p
- d
- e
Rosja (Zabór rosyjski) |
| ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Prusy (Zabór pruski) |
| ||||||||||||
Austria (Zabór austriacki) |
| ||||||||||||
Protektorat Austrii, Prus i Rosji (1815–1846) |