Orka (ssaki)
| Orcinus | |||
| Fitzinger, 1860[1] | |||
 Orka oceaniczna (O. orca) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Rząd | parzystokopytne | ||
| Podrząd | Whippomorpha | ||
| Infrarząd | walenie | ||
| Parvordo | zębowce | ||
| Nadrodzina | Delphinoidea | ||
| Rodzina | delfinowate | ||
| Podrodzina | incertae sedis | ||
| Rodzaj | orka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Delphinus orca Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
Orka[6] (Orcinus) – rodzaj wodnych ssaków z rodziny delfinowatych (Delphinidae).
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w prawie każdym środowisku morskim od równika po obie strefy polarne[7][8].
Morfologia
Długość ciała 770–980 cm; masa ciała 4700–6600 kg[9].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1860 roku austriacki przyrodnik Leopold Fitzinger w publikacji swojego autorstwa dotyczącej historii naturalnej ssaków[1]. Na gatunek typowy Fitzinger wyznaczył (oznaczenie monotypowe) orkę oceaniczną (O. orca). Wcześniejsza nazwa – Orca – którą opublikował w 1846 roku angielski zoolog John Edward Gray okazała się młodszym homonimem innego rodzaju waleni (zyfiowate) opisanego w 1830 roku.
Etymologia
- Orca: łac. orca ‘jakiś rodzaj wieloryba’[10]. Gatunek typowy (Linneuszowska tautonimia): Delphinus gladiator Bonnaterre, 1789 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).
- Orcinus: łac. orca „jakiś rodzaj wieloryba”; przyrostek -inus ‘należący do, odnoszący się do’[10].
- Ophysia: etymologia niejasna, Gray nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[3][11], być może od gr. οφρυς ophrus, οφρυος ophruos ‘brew’[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Orca capensis J.E. Gray, 1846 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).
- Gladiator: łac. gladiator, gladiatoris ‘gladiator, rozbójnik’, od gladius ‘miecz’[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Orca stenorhyncha J.E. Gray, 1870 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).
- Grampus: zniekształcenie fr. grand poisson ‘wielka ryba’[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Delphinus grampus Blainville, 1817 (= Delphinus orca Linnaeus, 1758).
Podział systematyczny
We wcześniejszych ujęciach systematycznych do rodzaju należał jeden gatunek – O. orca[8][9][7][15] – jednak analizy w oparciu o dane morfologiczne i genetyczne wykazały że że O. orca stanowi kompleks trzech gatunków; jednak nawet mimo tego podziału O. orca wciąż jest parafiletyczna i potrzebne są dalsze prace taksonomiczne, aby szerzej ustalić granice gatunków w obrębie Orcinus[16]; klasyfikacja za Mammal Diversity Database[17]:
- Orcinus orca Linnaeus, 1758 – orka oceaniczna
- Orcinus rectipinnus (Cope, 1869)
- Orcinus ater (Cope, 1869)
Opisano również gatunki wymarłe:
- Orcinus citoniensis (Capellini, 1883)[18] (pliocen–plejstocen)
- Orcinus paleorca (Matsumoto, 1937)[19] (plejstocen)
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b L.J.F.J. Fitzinger: Wissenschaftlich-populäre Naturgeschichte der Säugethiere in ihren sämmtlichen Hauptformen. Nebst einer Einleitung in die Naturgeschichte überhaupt und in die Lehre von den Thieren insbesondere. Cz. 4. Vienna: Aus der Kaiserlich-Königliche Hof- und Staatsdruckerei, 1860, s. 204. (niem.).
- ↑ J.E. Gray. On the British Cetacea. „The Annals and Magazine of Natural History”. 17 (110), s. 84, 1846. (ang.).
- ↑ a b J.E. Gray: Synopsis of the species of whales and dolphins in the collection of the British Museum. London: B. Quaritch, 1868, s. 8. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. Notes on the Skulls of the Genus Orca in the British Museum, and Notice of a Specimen of the Genus from the Seychelles. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1870, s. 71, 1870. (ang.).
- ↑ T. Iredale & E.L.G. Troughton. The correct generic names for the grampus or killer whale, and the so called grampus or Risso’s dolphin. „Records of the Australian Museum”. 19 (1), s. 28, 1933. (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 188. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 292. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Orcinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-08].
- ↑ a b J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 497. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 478.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 476.
- ↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 175. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 295.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 299.
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 577. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ P.A. Morin, M.L. McCarthy, Ch.W. Fung, J.W. Durban, K.M. Parsons, W.F. Perrin, B.L. Taylor, T.A. Jefferson & F.I. Archer. Revised taxonomy of eastern North Pacific killer whales (Orcinus orca): Bigg’s and resident ecotypes deserve species status. „Royal Society Open Science”. 11 (3), s. 231368, 2024. DOI: 10.1098/rsos.231368. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-16]. (ang.).
- ↑ Capellini. Di un’orca fossile scoperta a Cetona in Toscana. „Memorie della Reale Accademia delle Scienze dell'Istituto di Bologna”. Serie quarta. 4, s. 665–687, 1883. (wł.).
- ↑ H. Matsumoto. A new species of orc from the basal Calabrian at Naganuma, Minato Town, Province of Kazusa, Japan. „Zoological Magazine, Tokyo”. 49 (8), s. 191, 1937. (jap. • ang.).
Bibliografia
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
