Pál Kadosa

Data i miejsce urodzenia

6 września 1903
Levice

Data i miejsce śmierci

30 marca 1983
Budapeszt

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, pianista

Multimedia w Wikimedia Commons

Pál Kadosa (ur. 6 września 1903 w Levicach, zm. 30 marca 1983 w Budapeszcie^[1]^[2]^[3]) – węgierski kompozytor i pianista.

Życiorys

W latach 1921–1927 studiował w Akademii Muzycznej w Budapeszcie u Zoltána Székelya (fortepian) i Zoltána Kodálya (kompozycja)^[1]^[2]^[3]. Uczył gry na fortepianie w szkole muzycznej Fodora (1927–1943) i w szkole muzycznej im. Goldmarka (1943–1944)^[1]^[2]^[3]. W 1945 roku został wykładowcą Akademii Muzycznej w Budapeszcie^[1]^[2]^[3], gdzie od 1948 roku kierował katedrą fortepianu^[1]. Dwukrotnie otrzymał nagrodę im. Kossutha (1950, 1975) oraz nagrodę im. Erkela (1955, 1962)^[1]^[2]. Odznaczony został przez rząd węgierskim tytułem honorowym zasłużonego artysty (érdemes művész) w 1953 roku i wybitnego artysty (kiváló művész) w 1963 roku^[2]. Był członkiem honorowym Royal Academy of Music w Londynie (1967) i członkiem korespondentem Akademie der Künste w Berlinie (1970)^[1].

Był propagatorem nowej muzyki, w 1928 roku założył grupę Modern Magyar Muzsikusok^[1]^[3], przekształconą później w węgierską sekcję Miedzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej^[1]. W latach 1945–1949 pełnił funkcję przewodniczącego węgierskiej rady sztuki^[1]^[3], od 1953 roku kierował stowarzyszeniem ochrony praw autorskich Artisjus^[1]. Zasłynął jako interpretator utworów fortepianowych Béli Bartóka^[1]^[3]. Był członkiem jury VII Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1965)^[4].

Twórczość

W latach 30. XX wieku należał do grupy awangardowych węgierskich kompozytorów, reprezentujących antyromantyczną postawę^[1]. Nawiązując do twórczości Béli Bartóka, Igora Strawinskiego i Paula Hindemitha wprowadzał w swoich kompozycjach ostre dysonanse i linearną polifonię, posługiwał się ostrymi konturami motywicznymi i zdynamizowanym tokiem rytmicznym^[1]. Z biegiem czasu złagodził swój język dźwiękowy, zaś pod wpływem doświadczeń II wojny światowej zwrócił się ku muzyce bardziej dramatycznej i ekspresyjnej^[1]. Na przełomie lat 40. i 50. podporządkował się narzuconym zasadom socrealizmu, tworząc muzykę bardziej przystępną w odbiorze i nawiązując do aktualnych tematów politycznych^[1]. W późniejszym okresie swojej twórczości zaczął nawiązywać do swoich wcześniejszych utworów i próbował wprowadzać pewne elementy dodekafonii^[1]^[3], stopniowo sytuując się na marginesie węgierskiego życia muzycznego^[1].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

8 symfonii (I 1942, II „Capriccio” 1948, III 1955, IV na orkiestrę smyczkową, 1959, V Sinfonia breve 1961, VI 1966, VII 1967, VIII 1968)
2 divertimenta (I 1933, II 1934)
Symfonia kameralna na 13 instrumentów (1929)
4 koncerty fortepianowe (I 1931, II „Concertino” 1938 , III 1953 zrewid. 1955, IV 1966)
2 koncerty skrzypcowe (I 1932 zrewid. 1970, II 1941 zrewid. 1956)
Koncert na kwartet smyczkowy i orkiestrę (1936)
Concertino na altówkę i orkiestrę (1937)
Partita (1944)
Gyászóda (1945)
Sinfonietta (1975)

Utwory kameralne

3 kwartety smyczkowe (I 1935, II 1936, III 1957)
2 tria smyczkowe (I 1930, II 1955)
Kwintet dęty (1954)
Trio fortepianowe (1956)
Serenada na 10 instrumentów (1967)
Sonatina na skrzypce solo (1923 zrewid. 1960)
Sonatina na wiolonczelę i fortepian (1924)
Sonatina na wiolonczelę solo (1924 zrewid. 1961)
2 sonaty na skrzypce i fortepian (I 1925 zrewid. 1970, II 1963)
Suita na skrzypce i fortepian (1926 zrewid. 1970)
4 duety na 2 skrzypiec (1930)
Mała suita na 2 skrzypiec (1931)
Suita na skrzypce solo (1931)
Partita na skrzypce i fortepian (1931)
Węgierskie melodie ludowe na skrzypce i fortepian (1931)
5 małych etiud rytmicznych na skrzypce i fortepian (1931)
Improwizacja na wiolonczelę i fortepian (1957)
Sonatina na flet i fortepian (1961)
Sonatina na skrzypce i fortepian (1962)

Utwory fortepianowe

4 sonaty (I 1926 zrewid. 1970, II 1927, III 1930, IV 1960)
3 suity (I 1921, II 1921–1923, III 1923 zrewid. 1970)
7 bagatel (1923)
3 etiudy (1923)
Epigramy (1924)
Sonatina (1927)
Al fresco (1927)
3 łatwe sonatiny (1930)
5 szkiców (1931)
Suita ludowa (1933)
6 pieśni ludowych (1935)
10 łatwych utworów (1935)
Sonatina na tematy ludowe (1935)
Mała suita (1935)
5 etiud (1935)
Rapsodia (1937)
6 małych preludiów (1944)
12 drobnych utworów (1944)
Epistulae ex Ponto (1948)
10 bagatel (1957)
4 caprichos (1961)
Kalejdoskop (1961)
Pillanatképek (1971)
Mezei csokor na fortepian na 4 ręce (1950)
Sonata na 2 fortepiany (1947)

Utwory wokalne i wokalno-instrumentalne

Pieśni na głos i orkiestrę, sł. Ernő Szép (1926)
Népdal kantáta na głos, klarnet, skrzypce i wiolonczelę (1939)
kantata De amore fatali, sł. Attila József (1940)
7 pieśni na głos i fortepian, sł. Sándor Petőfi (1951)
7 pieśni na głos i fortepian, sł. Attila József (1964)
6 pieśni na chór a cappella, sł. János Arany (1969)
4 pieśni na głos i fortepian, sł. Nelly Sachs (1970)

Opera

A huszti kaland, libretto Bence Szabolcsi (1950, wyst. Budapeszt 1951)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 5. Część biograficzna klł. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, s. 6. ISBN 978-83-224-3303-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1799. ISBN 978-0-02-865528-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 433. ISBN 0-674-37299-9.
↑ Stanisław Dybowski: Laureaci Konkursów Chopinowskich w Warszawie. Warszawa: Selene, 2005, s. 246. ISBN 83-910515-1-X.