Piłodziób rdzawobrzuchy
| Momotus subrufescens[1] | |||
| P.L. Sclater, 1853 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ptaki | ||
| Podgromada | Neornithes | ||
| Infragromada | ptaki neognatyczne | ||
| Rząd | kraskowe | ||
| Nadrodzina | Alcedinoidea | ||
| Rodzina | piłodzioby | ||
| Rodzaj | Momotus | ||
| Gatunek | piłodziób rdzawobrzuchy | ||
| Synonimy | |||
| | |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 najmniejszej troski | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
| |||
| |||
Piłodziób rdzawobrzuchy[4][5] (Momotus subrufescens) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny piłodziobów (Momotidae) występujący w północno-zachodniej części Ameryki Południowej i Panamie. Jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[6].
Systematyka
Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał angielski ornitolog Philip Lutley Sclater w 1853 roku na łamach „Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée”. Autor nadał ptakowi nazwę Momotus subrufescens. Jako miejsce typowe podał Kolumbię[2][7].
Obecnie wyróżnia się cztery podgatunki[1][8][9][10]:
- M. s. subrufescens Sclater, PL 1853
- M. s. spatha Wetmore, 1946
- M. s. osgoodi Cory, 1913
- M. s. argenticinctus Sharpe, 1892.
Od 1945 roku piłodziób rdzawobrzuchy był uważany za jeden z 20 podgatunków piłodzioba wspaniałego M. momota występujących od północno-wschodniego Meksyku do północnej Argentyny[11][12]. W oparciu przede wszystkim o kompleksową pracę F.G. Stilesa A review of the genus Momotus (Coraciiformes: Momotidae) in northern South America and adjacent areas[13], South American Classification Committee (SACC) w 2009 roku jednogłośnie zaakceptował podział na odrębne taksony: M. momota (piłodziób wspaniały), M. coeruliceps (piłodziób modrogłowy), M. lessonii (piłodziób żółtopierśny), M. subrufescens (piłodziób rdzawobrzuchy), M. bahamensis (piłodziób czerwonogardły) i M. aequatorialis (piłodziób wyżynny)[6].
Etymologia
- Momotus: błędny zapis (Nieremberg, 1635) azteckiej nazwy Motmot dla niebieskoczubego, gołębio-podobnego ptaka, który zamieszkiwał tropikalne regiony[14].
- subrufescens: łac. sub nieco, poniżej, łac. rufescens, rufescentis rudawy, czerwonawy – od łac. rufus „rudy, ryży”[15].
Morfologia
Piłodziób rdzawobrzuchy jest średniej wielkości ptakiem, u którego nie występuje dymorfizm płciowy. Dziób czarny, silny, dosyć gruby, dolna szczęka lekko zakrzywiona ku dołowi, górna zakrzywiona, nieco dłuższa od dolnej. Nogi i stopy matowobrązowe. Tęczówki matowoczerwonobrązowe. Na szczycie głowy niewielka czarna czapeczka, pod nią szeroki niebieski pasek (diadem), który w przedniej części głowy jest szerszy, sięga nasady dzioba i jest jasnozielonkawo-niebieski, a w tylnej przechodzi w kolor fioletowy. Od nasady dzioba wokół oczu, górnych części policzków i okolic uszu czarna maska, która w tylnej części ma turkusową obwódkę, a w okolicach policzków podkreślona jest turkusowo-fioletowym paseczkiem. Reszta głowy brązowawa, przechodząca w oliwkowozielony grzbiet i skrzydła. Dolne części ciała matowobrązowe, na środku piersi czarne pióra z bardzo niewielkimi zielonkawoniebieskimi brzegami. Górna część ogona zielona i niebieskawozielona. Środkowe sterówki wydłużone, wystające poza resztę ogona, z gołymi stosinami i owalnymi zakończeniami w kolorze niebieskim z ciemnymi zakończeniami[16]. Podgatunek M. s. spatha jak podgatunek nominatywny, ale z bledszym ubarwieniem[16].
| Samiec | Samica | |
|---|---|---|
| Masa ciała (g) | 75–124 | 75–124 |
| Długość skrzydła (mm) | 118,5–131,6 | 115,8–131,1 |
| Długość dzioba (mm) | 39,2–45,4 | 35,5–45,4 |
| Długość ogona (mm) | 202,5–247,5 | 209,5–239,0 |
Zasięg występowania
Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) piłodzioba rdzawobrzuchego według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 1,65 mln km². Dolna granica występowania określana jest na poziomie morza, a górna na 1300 m n.p.m.[16][17][12]
Poszczególne podgatunki występują:
- M. s. subrufescens – od wschodniej Panamy do północnej Kolumbii z dolną częścią doliny rzeki Cauca i rzeki Magdalena oraz w północnej Wenezueli, na pacyficznym wybrzeżu Kolumbii do doliny rzeki Atrato;
- M. s. spatha – na półwyspie Guajira (Serranía de Macuira) w skrajnie północnej Kolumbii;
- M. s. osgoodi – w północno-zachodniej Wenezueli i przyległych terenach Kolumbii;
- M. s. argenticinctus – w zachodnim Ekwadorze, północno-zachodnim Peru na zachód od Andów[16].
Ekologia i zachowanie
Piłodziób rdzawobrzuchy występuje w różnych rodzajach lasów, w tym w wilgotnych lasach nizinnych, lasach liściastych, na obrzeżach lasu i w lasach wtórnego wzrostu. Niewiele wiadomo na temat diety tego gatunku. Prawdopodobnie zjada duże stawonogi, jagody i niewielkie jaszczurki[16]. Długość pokolenia jest określana na 3,9 roku[17].
Rozmnażanie
Bardzo mało wiadomo o rozmnażaniu tego gatunku. Gniazda nie są dokładnie opisane, ale uważa się, że podobnie jak u innych gatunków z rodzaju Momotus są wykopywane w skarpach nad brzegami rzek. Okres lęgowy nie jest określony[16].
Status
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN piłodziób rdzawobrzuchy jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność światowej populacji lęgowej na więcej niż 50 tys., a mniej niż 500 tysięcy osobników, zaś trend liczebności populacji oceniała jako stabilny[3].
Przypisy
- ↑ a b Momotus subrufescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ a b c d e Denis Lepage: Whooping Motmot Momotus subrufescens Sclater, PL 1853. Avibase. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).
- ↑ a b Momotus subrufescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: MOMOTIDAE Gray,GR, 1840 - PIŁODZIOBY - MOTMOTS (wersja: 2019-10-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-03-24].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 165, 1999.
- ↑ a b James VanJ.V. Remsen James VanJ.V., jr., Proposal (412) to South American Classification Committee. Split Momotus momota into five species [online], South American Classification Committee, 2009 [dostęp 2024-03-24] .
- ↑ P.L.P.L. Sclater P.L.P.L., Note sur deux nouvelles espèces du genre Momot (momotus), „Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée”, 2 (5), [1853], s. 489 (fr.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1) Todies, motmots, bee-eaters. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).
- ↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., CORACIIFORMES, Momotus (m.) Brisson 1760, Wersja 4.013 (2021.11.24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2024-03-24] .
- ↑ J.L.J.L. Peters J.L.J.L., Check-list of birds of the world, t. 5, Museum of Comparative Zoology, Cambridge, Harvard University Press, 1945, s. 226–228 (ang.).
- ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 283. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ a b F. Gary Stiles. A review of the genus Momotus (Coraciiformes: Momotidae) in northern South America and adjacent areas. „Ornitologia Colombiana”. 8, s. 29–74, 2009. (ang.).
- ↑ Momotus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-03-22] (ang.).
- ↑ subrufescens, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Orzechowski, S.C. & T.S. Schulenberg: Whooping Motmot Momotus subrufescens, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).
- ↑ a b Whooping Motmot Momotus subrufescens. BirdLife International, 2024. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].
