Piaskowiec cergowski

Kopalnia piaskowca cergowskiego

Położenie na mapie Polski

Piaskowiec cergowski – piaskowiec (waka lityczna, rzadko arenit lityczny) występujący w jednostkach dukielskiej i śląskiej Karpat Zewnętrznych. Wiek piaskowca cergowskiego to dolny oligocen. Nazwa pochodzi od góry Cergowa w Beskidzie Niskim (na południowy wschód od Dukli), którą m. in. buduje.

Piaskowiec cergowski odsłania się pasem na długości 75 km w Polsce, w województwie podkarpackim. Wydobywany jest w kamieniołomie Komańcza-Jawornik w powiecie sanockim, w gminie Komańcza (od tego miejsca wydobycia nazywany także piaskowcem Komańcza); w Lipowicy w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla oraz w innych miejscach.

Złoże piaskowców cergowskich to zdiagenezowany podmorski stożek napływowy, który znajdował się w istniejącym od kredy basenie dukielskim. Powstał w środowisku o ograniczonej zawartości tlenu.

W skład piaskowca cergowskiego wchodzą:

• kwarc 23–40%
• okruchy innych skał 24,8–58,4%
• łyszczyki (głównie muskowit) <11%
• skalenie <10%
• sporadycznie także minerały ciężkie, glaukonit, wapienne szczątki organiczne, piryt i inne

Spoiwo dolomitowo-wapnisto-ilaste.

Piaskowiec cergowski jest barwy popielatej z odcieniem niebieskim. Jest jednym z najbardziej wartościowych przemysłowo piaskowców karpackich.

• Gęstość 2,52 g/cm³
• Nasiąkliwość 0,59%
• Wytrzymałość na ściskanie 156,2–174,7 MPa
• Ścieralność na tarczy Boehmego 0,26 cm
• Mrozoodporność całkowita

Kamieniołom w Komańczy otwarto w 1870. Został zamknięty na przełomie lat 80. i 90. XX w. i ponownie otwarty w 2010.

Kamieniołom Lipowica był eksploatowany od lat 40. XX w. do 1979. Od 1979 skała pozyskiwana jest z kamieniołomu Lipowica II.

Piaskowiec cergowski stosuje się w budownictwie oraz w drogownictwie jako kruszywo.

Wybrane budowle, w których wykorzystany był piaskowiec cergowski:

• osiedle Bliska Wola w Warszawie – elewacja
• MOSiR w Jaśle
• kościół Świętego Krzyża w Rzeszowie – deptak przed wejściem głównym
• stadion MOSiR Krosno - nawierzchnia toru żużlowego^[1]

• Henryk Walendowski. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. Piaskowce z Komańczy. „Nowy Kamieniarz”. 1 (79)/2015, 2015. ISSN 1899-3419. brak numeru strony
• Wpływ procesów sedymentacyjnych i diagenetycznych na przydatność gospodarczą piaskowców cergowskich ze złoża „Lipowica II-1”. warsztatygornicze.pl. [dostęp 2018-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-20)]. (pol.).