Przytulia czepna
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | goryczkowce | ||
Rodzina | marzanowate | ||
Rodzaj | przytulia | ||
Gatunek | przytulia czepna | ||
Nazwa systematyczna | |||
Galium aparine L. Sp. pl. 1:108. Aparina; 2: errata. 1753 | |||
| |||
|
Przytulia czepna (Galium aparine L.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych. Ogólnoświatowy chwast[3]. W Polsce występuje pospolicie na całym terenie.
Morfologia
- Łodyga
- Rozgałęziona, leżąca lub wspinająca się. Osiąga długość 0,3–1,5 m. Czepia się innych roślin za pomocą haczykowatych, sztywnych włosków. Jest ostro czterokanciasta, węzły ma zgrubiałe i owłosione.
- Liście
- Wyrastają w okółkach w liczbie od 6–10 w jednym okółku. Poszczególne listki mają 3–8 mm szerokości, są jednonerwowe, klinowatolancetowate i podobnie jak łodyga zadzierzyste.
- Kwiaty
- Drobne kwiaty na długich szypułkach zebrane są w wierzchotki wyrastające w kątach okółków liściowych. Wierzchotki te są znacznie dłuższe od liści, z kąta których wyrastają. Liczą 2–7 kwiatów oraz 4–8 listkowatych podsadek[4]. Kielich zrosły, dwuczęściowy. Korona o średnicy ok. 2 mm, składająca się z 4 wolnych białych lub zielonkawych, ostro zakończonych płatków. Słupek dwuczęściowy, pręciki cztery z pylnikami wystającymi powyżej znamion słupka.
- Owoce
- Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki o długości 4–7 mm, pokryte haczykowatymi szczecinkami, wyrastającymi na dość dużych brodawkach[4].
- Pokrój
- Pęd z zadziorkami
- Kwiaty
- Owoce
Biologia i ekologia
Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do sierpnia, czasami nawet do października[4]. Kwiaty przedprątne zapylane przez muchówki lub samopylne[5]. Sposób rozsiewania – zoochoria. Haczykowate rozłupki przyczepiają się do sierści zwierząt, ubrania ludzi, itp. rozsiewając się w ten sposób na znaczne nieraz odległości. Roślina ruderalna i azotolubna. Rośnie w zaroślach, na przydrożach oraz na polach uprawnych, na których jest pospolitym chwastem. Występuje na terenie całej Polski i zajmuje kolejne, nowe stanowiska[4]. Silnie zadzierzystymi rozgałęzieniami pędów spaja ze sobą źdźbła zbóż utrudniając ich zbiór. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (słabo) dla SCl. Galio-Urticenea[6]. Zawiera kumarynę i czerwony barwnik oraz enzym, który powoduje, że mleko krów, które najedzą się tej rośliny, zsiada się[7].
Zastosowanie
- Roślina jadalna
- Młode pędy są jadalne. Z owoców wytwarzano substytut kawy[8].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-27] (ang.).
- ↑ Galium aparine L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-11-11].
- ↑ a b c d LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14342-8 .
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- ↑ Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013. ISBN 978-83-7073-359-9.
Bibliografia
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- Britannica: plant/goosegrass
- SNL: klengemaure
- BioLib: 40593
- EoL: 1098038
- EUNIS: 181956
- Flora of China: 200022084
- Flora of North America: 200022084
- FloraWeb: 2532
- GBIF: 2913548
- identyfikator iNaturalist: 53059
- IPNI: 30007294-2
- ITIS: 34797
- NCBI: 29788
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-85676
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30007294-2
- Tela Botanica: 28896
- identyfikator Tropicos: 27900076
- USDA PLANTS: GAAP2
- CoL: 3F5B8