Strucla

Strucla zaplatana, posypana makiem
Pokrojona strucla z masą makową z bakaliami
Dresdner Christstollen
Holenderska strucla kerststol (widoczne suszone owoce oraz masa marcepanowa)
Strucle na miniaturze w Pontyfikale Erazma Ciołka (ok. 1506–1518)

Strucla – wyrób ciastkarski[1]; rodzaj pieczywa cukierniczego nietrwałego[2], w postaci podłużnej słodkiej bułki drożdżowej z nadzieniem[3][4][5].

Strucle często wypiekane są z ciasta zwiniętego w rulon, jak rolada[6]. Spotyka się je również w formie zaplecionej, podobnie do chałki[7] w warkocz[8] (co ma odwoływać się do Dzieciątka Jezus zawiniętego w pieluszki[9]).

Nazewnictwo i etymologia

Strucla dawniej nazywana „struclem”[10] – obecnie ta forma jest uznawana za niepoprawną[11]. Regionalnie bywa nazywana też „strudlem”[12], co wg Wielkiego słownika języka polskiego PAN jest mylnym zastosowaniem tego słowa[3][11]. Według Wielkiego słownika języka polskiego PAN nazwy „strucla” i „strucel” wywodzą się z niem. Strutzel[4][3]. Encyklopedia staropolska Glogera (1900–1903) wskazywała na słowo Strietzel[8], słownik etymologiczny Brücknera (1927) wskazywał na Strutzel oraz Stritzel (sic!)[10].

Kuchnia niemiecka

W tradycyjnej kuchni niemieckiej na Święta Bożego Narodzenia przygotowywana jest charakterystyczna strucla z bakaliami pod nazwą Stollen(inne języki). Niektórzy przyjmują, że już w 1329 Stollen został przygotowany na konkurs cukierniczy[13]. Strucla dała nazwę najstarszemu jarmarkowi bożonarodzeniowemu w Niemczech – drezdeńskiemu Striezelmarktowi(inne języki) (przywilej jego organizacji wydano w 1434)[9]. To popularne – zwyczajowo przygotowywane ręcznie na jarmark – ciasto, występuje pod nazwą Dresdner Stollen, Dresdner Christstollen a także Dresdner Weihnachtsstollen i jest produktem o zastrzeżonym przez Komisję Europejską chronionym oznaczeniu geograficznym (ChOG)[13].

Kuchnia polska

W kuchni polskiej strucle nadziewa się owocami (np. jabłkami[12]) lub ich przetworami (marmoladą[12][14], powidłami[3][15] a nawet rodzynkami z cykatą[16])[1], masami makowymi[3][15][1][17][6], orzechowymi[1][18][19], kokosowymi[1], migdałowymi[15], twarogowymi[3][1][12] itp. Z wierzchu mogą być lukrowane[6][7], oblewane roztopioną czekoladą[20], posypane cykatą[20], orzechami[20], makiem[21], czarnuszką[21] lub zwieńczone kruszonką[20]. W dawnej literaturze spotyka się przepisy na strucle postne[17] – przygotowywane bez użycia jaj i masła, w których mleko zwyczajne zastąpione jest mlekiem migdałowym[21].

Wersja zawijana z masą makową jest ciastem świątecznym zarówno w okresie bożononarodzeniowym, jak i wielkanocnym. Jedne z najstarszych krajowych przedstawień strucli odnaleźć można na miniaturze w XVI-wiecznym pontyfikale Erazma Ciołka[8]. Strucle wspomina również Władysław Reymont w „Chłopach”[12][22]:

(…) wszędzie na gwałt pieczono chleby i one strucle świąteczne, oprawiano śledzie, wiercono w niepolewanych donicach mak do klusek. (…) A Jagna z zakasanymi po ramiona rękawami miesiła w dzieży ciasto i przy matczynej pomocy piekła strucle tak długachne, że widziały się jako te lechy[a] w sadzie, na których pietruszkę zasiewają (…)

Na liście produktów tradycyjnych znajdują się strucle:

  • „choszczeńska strucla z makiem” (woj. zachodniopomorskie) zwijana w rulon, z masą makową i bakaliami[23],
  • „strucla makowa brzozowska” (woj. podkarpackie) zwijana w rulon, z masą makową i bakaliami[24],
  • „kościelecka strucla makowa” (woj. małopolskie) zwijana w rulon, z nadzieniem makowym[25],
  • „strudel[b] (strucla)” (woj. lubuskie) zwijana w rulon, nadziewana makiem lub serem z cynamonem bądź marmoladą albo jabłkami[12].

Zobacz też

Zobacz w Wikiźródłach „Placek i strucla” w zbiorze Bajki wielkanocne Juliana Ejsmonda
Zobacz hasło strucla w Wikisłowniku

Uwagi

  1. ↑ lecha oznacza szeroki zagon
  2. ↑ zob. wyżej Nazewnictwo i etymologia

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f 1.4. Charakterystyka wyrobów piekarskich. [w:] Piekarz II: Wytwarzanie ciast na wyroby piekarskie [on-line]. Powiatowe Centrum Edukacji Zawodowej w Bytowie. [dostęp 2024-07-06].
  2. ↑ M.P. z 1953 r. nr 4, poz. 43
  3. ↑ a b c d e f publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać strucla [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-07-05]. Uwaga: zobacz tamże Noty o użyciu.
  4. ↑ a b publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać strucla [w:] Słownik języka polskiego [online], PWN [dostęp 2024-07-05].
  5. ↑ strucla, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-07-18] .
  6. ↑ a b c Elżbieta Kiewnarska s:Pieczywo domowe/Strucle z makiem
  7. ↑ a b Elżbieta Kiewnarska s:Pieczywo domowe/Strucle maślane
  8. ↑ a b c s:Encyklopedia staropolska/Strucla
  9. ↑ a b Drezno: najstarszy jarmark w Niemczech – DW – 29.11.2009 [online], dw.com [dostęp 2024-01-11] .
  10. ↑ a b s:Słownik etymologiczny języka polskiego/strucel
  11. ↑ a b publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać strucel (bułka) [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-07-06]. Uwaga: zobacz tamże Noty o użyciu oraz Informacja normatywna.
  12. ↑ a b c d e f Strudel (strucla). [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubuskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2018-06-03. [dostęp 2024-07-05]. Zobacz też: stara wersja strony, ze zdjęciem produktu, zarchiwizowana 2015-12-08.
  13. ↑ a b Dresdner Christstollen ChOG - Komisja Europejska [online], agriculture.ec.europa.eu [dostęp 2024-01-11] .
  14. ↑ Elżbieta Kiewnarska s:109 potraw/Strucle z marmoladą
  15. ↑ a b c s:M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/Strucla
  16. ↑ Elżbieta Kiewnarska s:Pieczywo domowe/Strucle rodzynkowe
  17. ↑ a b s:Piekarstwo/Strucle
  18. ↑ Elżbieta Kiewnarska s:Pieczywo domowe/Strucle orzechowe
  19. ↑ Strucla z masą orzechową [online], Jakub Kuroń [dostęp 2024-01-22] .
  20. ↑ a b c d Przepisy na strucle drożdżowe idealne do kawy, herbaty i na spotkania towarzyskie, [w:] Pytanie na śniadanie (pytanienasniadanie.tvp.pl) [online], Telewizja Polska S.A, 7 grudnia 2022 [dostęp 2024-07-06] .
  21. ↑ a b c Elżbieta Kiewnarska s:109 potraw/Strucle postne
  22. ↑ Reymont: Chłopi. Tom 2, [w:] Biblioteka Literatury Polskiej w Internecie (literat.ug.edu.pl) [online], Katedra Kulturoznawstwa Wydział Filologiczny Uniwersytet Gdański [dostęp 2024-01-10] .
  23. ↑ Choszczeńska strucla z makiem. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. zachodniopomorskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2018-06-03. [dostęp 2024-07-05]. Zobacz też: stara wersja strony, z innym zdjęciem produktu, zarchiwizowana 2016-12-24.
  24. ↑ Strucla makowa brzozowska. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. podkarpackie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2018-06-03. [dostęp 2024-07-05].
  25. ↑ Kościelecka strucla makowa. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. małopolskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2018-06-03. [dostęp 2024-07-05].