Szkieletnica wonna

Szkieletnica wonna

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	Incrustoporiaceae
Rodzaj	szkieletnica
Gatunek	szkieletnica wonna
Nazwa systematyczna
Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns Mycotaxon 21: 332 (1984)
Multimedia w Wikimedia Commons

Szkieletnica wonna (Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Skeletocutis, Incrustoporiaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy gatunek ten został opisany w 1888 r. przez P.A. Saccardo jako Poria nivea. Do rodzaju Skeletocutis przeniósł go James Herbert Ginns w 1984 r^[1].

Synonimy^[2]:

• Antrodia odora (Sacc.) Gilb. & Ryvarden 1985
• Polyporus odorus Peck 1885
• Poria odora Sacc., 1888
• Skeletocutis odora f. investiens Zmitr. & Malysheva 2015
• Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns 1984 f. odora

Polską nazwą zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., Stanisław Domański w 1965 r. opisywał ten gatunek pod nazwą powleczka czyłymska^[3].

Owocnik jednoroczny, rozpostarty, rozpostarto-odgięty lub siedzący. Owocniki rozpostarte mają grubość do 1 cm i szerokość do 20 cm. Obrzeże o szerokości 1–3 mm, strzępiaste, o barwie od białej do białobrązowej. Owocniki występują pojedynczo lub w grupach. Hymenofor rurkowaty, o barwie początkowo białej, potem żółtawo-brązowej. Rurki w stanie suchym żółtobrązowe, sztywne, kruche, korkowate, o długości do 8 mm. Pory wielokątne, często ścieśnione, drobne (w liczbie 4–6 na 1 mm), o cienkich krawędziach. Kontekst o grubości do 1 mm, barwie od białej do lekko kremowej, początkowo miękki, potem włóknisty, w końcu twardy. Na niewielkiej głębokości stopniowo przechodzi w ciemną, korkowatą tramę. Owocnik nie zmienia barwy pod wpływem KOH^[4].

Owocnik wytwarza dość silny, kwaśny zapach^[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dimityczny. Występują głównie strzępki generatywne. Są rzadko rozgałęzione, dość gęsto septowane, o grubości 2,5–5 μm. Strzępki szkieletowe znacznie mniej liczne, sporadycznie tylko rozgałęzione, o grubości 2–5 μm w tramie i 8–12 μm w hymenium. Czasami występują niepozorne, wrzecionowate, zanurzone w hymenium cystydiole o średnicy 3–4 μm. Podstawki o rozmiarach 8–12 × 4–5 μm, z dwoma krótkimi sterygmami. bazydiospory cylindryczne lub nieznacznie kiełbaskowate, brodawkowate, hialinowe, gładkie, o rozmiarach 3,5–5 × 1–1,5 μm^[4].

Szkieletnica wonna znana jest głównie w Europie i Rosji. W Ameryce Północnej notowana tylko w stanie Nowy Jork w USA^[5]. W Polsce jest rzadka. Do 2021 r. w piśmiennictwie naukowym podano jej 4 stanowiska historyczne, 18 współczesnych i jedno wątpliwe^[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wymarcie^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Norwegii, Szwecji, Finlandii, Słowacji^[3]. W latach 1995–2004 gatunek ten podlegał ochronie częściowej, a od roku 2004 podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej^[6].

Grzyb nadrzewny. Występuje na martwym drewnie w lasach – na pniach i opadłych gałęziach, głównie na drewnie iglastym. Owocniki wytwarza do zimy. W Polsce notowana na drewnie jodły pospolitej, świerka pospolitego i sosny pospolitej^[3], ale w południowej i środkowej części Półwyspu Skandynawskiego notowana była także na topoli osice, czasami porasta także owocniki czyrenia świerkowego (Phellinus chrysoloma)^[4].

Saprotrof powodujący białą zgniliznę drewna. Często zajmuje znaczną powierzchnię pni, powodując intensywną ich zgniliznę^[4]. Na raz zasiedlonym drewnie rozwija się aż do jego rozkładu. Wskutek jego rozwoju drewno rozpada się wzdłuż słojów przyrostu rocznego na warstwy i włókna^[6].

Od podobnych hub odróżnia się jednorocznym, soczystym i szybko rosnącym owocnikiem. W stanie świeżym rurki łatwo się rozdzielają, w stanie suchym stają się twardsze, ale łatwo można je ciąć nożykiem. W obrębie rodzaju szkieletnica odróżnia się najsilniejszym, kwaśnym zapachem. Mikroskopowo charakterystyczną cechą szkieletnicy wonnej jest bardzo niewielka ilość strzępek szkieletowych i równoległy układ strzępek, zwłaszcza dolnych^[4].