Terpentyna

Ten artykuł dotyczy substancji chemicznej. Zobacz też: miejscowość o tej nazwie.

Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo
zwroty H	H226, H302+H312+H332, H304, H315, H317, H319, H411
zwroty P	P210, P273, P280, P301+P310, P303+P361+P353, P331
MSDS	dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2020-01-22]

Terpentyna, sylwestren (numer CAS: 8006-64-2, numer RTECS: YO8400000) – mieszanina terpenów (głównie α-pinenu, β-pinenu^[1], a także karenu, kamfenu, dwupentenu, terpineolu, octanu bornylu i limonenu^[2]) o charakterystycznym, intensywnym zapachu. Jest bezbarwną lub żółtą cieczą, łatwopalną i słabo rozpuszczalną w wodzie^[1][2]. Zawiera do 1% związków nielotnych^[2]. Rozpuszcza tłuszcze, parafiny, żywice i inne substancje organiczne.

W zależności od sposobu produkcji wyróżnia się^[a]:

• Terpentyna balsamiczna. Otrzymuje się ją z żywicy pozyskanej z drzew iglastych, głównie sosny^[2], przez destylację z parą wodną^[1]. Pozostałością stałą po destylacji jest kalafonia.
• Terpentyna ekstrakcyjna. Żywicę do jej wytwarzania ekstrahuje się z drewna żywicznego, a następnie destyluje^[2].
• Terpentyna ekstrakcyjna. W pierwszym etapie jej produkcji drewno żywiczne, głównie karpinę sosnową, poddaje się suchej destylacji, uzyskując terpentynę surową (smołową), którą następnie rektyfikuje się^[2].
• Terpentyna siarczynowa – produkt uboczny produkcji celulozy metodą siarczynową^[2].

W wyniku rektyfikacji terpentyny uzyskuje się olejek terpentynowy.

• temperatura topnienia: −50 °C
• temperatura wrzenia: 153–170 °C^[1][2][6]
• gęstość: ok. 0,86 g/cm³^[2][6]
• temperatura zapłonu: 30–46 °C (mierzona w tyglu zamkniętym)^[6]
• temperatura samozapłonu: 270 °C^[6]
• rozpuszczalność w wodzie: 0,351 g/l^[6]
• LD₅₀: 5,8 g/kg (szczur, doustnie)^[6]

Terpentyna stosowana jest jako rozpuszczalnik farb i lakierów, laku, do wyrobu past do obuwia i podłóg, jako surowiec do syntez organicznych. W medycynie jako środek do nacierań wywołujący miejscowe przekrwienie (używany w leczeniu zapalenia opłucnej, odmrożeń, do uśmierzania nerwobólów).

W 2014 roku terpentyna została użyta jako lakier zapachowy dający woń sosny przy produkcji serii znaczków dla Poczty Polskiej przedstawiającej grzyby polskich lasów. W sumie nakład wyniósł 1,6 mln sztuk^[7].

Zobacz hasło terpentyna w Wikisłowniku

• Terebenthen – terpentyniarnia w Hajnówce