Torfowiec pięciorzędowy
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | mchy | ||
| Klasa | torfowce | ||
| Rząd | torfowce | ||
| Rodzina | torfowcowate | ||
| Rodzaj | torfowiec | ||
| Gatunek | torfowiec pięciorzędowy | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Sphagnum quinquefarium (Lindb.) Warnst. Hedwigia 25: 222 1886[3] | |||
| |||
| |||
Torfowiec pięciorzędowy (Sphagnum quinquefarium (Lindb.) Warnst.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae). Występuje w Europie, Chinach, Indiach, Japonii i Ameryce Północnej[4][5].
Morfologia i anatomia
- Pokrój
- Torfowiec mały lub średniego rozmiaru[6], lecz dość wysoki i sztywny[7], tworzący darnie koloru zielonego, bladozielonego do żółtozielonego z różowymi, czerwonawymi bądź czerwonymi przebarwieniami[6][7]. Niekiedy, choć rzadko, całe darnie zabarwione są na czerwono[7].
- Główki
- Wyraźnie wypukłe, prawie półkoliste[6], półkoliste i zwarte[7], bez wyraźnego pączka wierzchołkowego[6].
- Pęczki
- Z pięcioma gałązkami, co odróżnia ten gatunek od innych torfowców z sekcji Acutifolia[6], choć wskazywane są także pęczki czterogałązkowe[7]. Nie przykrywają one łodyżek[7]. Trzy z gałązek to gałązki odstające, osiągające do 25 mm długości, sztywne, na końcach – poza gałązkami w górnych partiach rośliny – zwężające się[6][7]. Górne gałązki są krótkie i grube, a ich części dystalne często przebarwione na czerwono[7]. Gałązki zwisające są tak samo długie jak gałązki odstające lub od nich dłuższe, delikatniejsze, w przekroju cylindryczne, również zwężające się ku końcowi, nieprzylegające do łodyżek[6][7].
- Łodyżki
- Cienkie, do 0,8 mm średnicy[7], żółtawozielone, często miejscowo przebarwione na czerwono, z trzy- lub czterowarstwową dobrze rozwiniętą korą, zbudowaną z komórek wodnych[6][7]. Łodyżki gałązek mają wyraźnie rozwinięte, najczęściej pojedyncze komórki retortowe[6]. Cylinder wewnętrzny żółtawy lub żółtobrązowy, czasami i tylko miejscami czerwony[7].
- Listki łodyżkowe
- Do 1,3 mm długości[7], wzniesione, trójkątne, nieco językowate[6] lub trójkątno-owalne i trójkątno-językowate[7]. Wąsko zaokrąglony szczyt ma często zawinięte krawędzie, przez co sprawia wrażenie zaostrzonego[6][7]. Komórki wodne najczęściej bez listewek, jeśli już to tylko w części wierzchołkowej listka, raczej słabo widoczne[6][7].
- Listki gałązkowe
- Do 1,5 mm długości[7], lancetowate[6], gęsto ułożone[7], u szczytu z podwiniętymi krawędziami, przez co sprawiające wrażenie wąsko zakończonych[6]. Listki gałązek odstających zazwyczaj ułożone są pięciu szeregach, zwłaszcza na górnych gałązkach, gdzie są wyraźnie rzędowo rozmieszczone, co nadaje tym gałązkom graniastosłupowy kształt[6][7], pięciorzędowe rozmieszczenie spotykane jest także u nasady dolnych gałązek[7]. Komórki wodne po stronie grzbietowej w przekroju poprzecznym silnie rozdęte i mają liczne pory, po stronie brzusznej w przekroju poprzecznym płytko wypukłe bądź płaskie i mają duże pory jedynie w strefach krawędziowych listków[6][7]. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są cienkościenne, trójkątne do słabo trapezowych, wąsko otwarte po stronie grzbietowej listka, szeroko otwarte po jego stronie brzusznej[6][7].
-
Główki -
Listki łodyżkowe -
Listki gałązkowe -
Przekrój poprzeczny przez łodyżkę
Ochrona
Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[8][9][10].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-05-24] (ang.).
- ↑ Sphagnum quinquefarium (Lindb.) Warnst.. The World Flora Online. [dostęp 2024-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-08)]. (ang.).
- ↑ Richard E. Andrus: Sphagnum quinquefarium. [w:] Bryophyte Flora of North America vol. 1 [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. (ang.).
- ↑ Sphagnum quinquefarium. [w:] Moss Flora of China vol. 1 [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Laine 2018 ↓, s. 158–162.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Stebel 2018 ↓, s. 87–89.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
Bibliografia
- Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
- Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Harri Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
- Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
