Wolatucha wielka
Petauroides volans[1] | |||||
(Kerr, 1792)[2] | |||||
Systematyka | |||||
Domena | eukarionty | ||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||||
Typ | strunowce | ||||
Podtyp | kręgowce | ||||
Gromada | ssaki | ||||
Podgromada | żyworodne | ||||
Infragromada | |||||
Nadrząd | torbacze | ||||
Rząd | dwuprzodozębowce | ||||
Rodzina | pseudopałankowate | ||||
Podrodzina | leworki | ||||
Rodzaj | wolatucha | ||||
Gatunek | wolatucha wielka | ||||
| |||||
Podgatunki | |||||
| |||||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[13] | |||||
Zasięg występowania | |||||
| |||||
|
Wolatucha wielka[14] (Petauroides volans) – gatunek ssaka z podrodziny leworków (Hemibelideinae) w obrębie rodziny pseudopałankowatych (Pseudocheiridae).
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1792 roku szkocki zoolog Robert Kerr nadając mu nazwę Didelphis volans[2]. Miejsce typowe to według oryginalnego opisu to „Nowa Południowa Walia” (ang. New South Wales)[2], tj. Sydney, Nowa Południowa Walia, Australia[15][16][17]. Kerr swój opis oparł na podstawie „Black Flying Opossum” Arthura Phillipa z 1789 roku[18]. Podgatunek incanus po raz pierwszy formalnie opisał w 1923 roku angielski zoolog Oldfield Thomas i nadając mu nazwę Petauroides volans incanus[12]. Miejsce typowe to Eidsvold, południowo-wschodni Queensland, Australia[19]. Holotyp to dorosły samiec o sygnaturze BMNH 22.12.29.19 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; odłowiony 21 stycznia 1922 roku przez T.V. Sherrina[12].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[16].
Etymologia
- Petauroides: rodzaj Petaurus Shaw, 1791; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’[20].
- volans: łac. volans, volantis ‘latający’, od volare ‘latać’[21].
- incanus: łac. incanus ‘jasno-szary, siwy’[22].
Zasięg występowania
Wolatucha wielka występuje w Australii zamieszkując w zależności od podgatunku[23][16]:
- P. v. volans – wschodnia Australia, od Bundaberg na południowo-wschodnim wybrzeżu Queensland i środkowej części wybrzeża Nowej Południowej Walii na południe do Orange i Port Macquarie/Bulga Plateau.
- P. v. incanus – południowo-wschodnia Australia, w tym części Nowej Południowej Walii (od północy do górnej części doliny Hunter) i Wiktorii.
Wydaje się, że zasięg występowania podgatunków volans i incanus nakłada się na siebie lub przynajmniej się przenika, ale natura strefy kontaktu jest nieznana[23][16].
Charakterystyka ogólna
Podstawowe dane | |
---|---|
Długość ciała | 35–45 cm[23][24] |
Długość ogona | 45–60 cm[23][24] |
Masa ciała | 0,9-1,7 kg[23][24] |
Dojrzałość płciowa | w drugim roku życia |
Liczba młodych w miocie | 1 |
Długość życia | do 15 lat (najczęściej 6) |
Wygląd
Wierzch ciała ciemnoszary, kremowy, szarokremowy, nakrapiany lub ciemnobrązowy, spód białawy. Głowa o krótkim pysku, dużych oczach i uszach. Długi ogon jest pokryty gęstym futrem i nie jest chwytny. Pomiędzy łapami ma rozpiętą błonę lotną. Sięga od łokcia do kończyn tylnych i nie jest osadzona, tak jak u lotopałanek, na zewnętrznym palcu.
Tryb życia
Zamieszkuje lasy, w których dominują eukaliptusy (oprócz lasów deszczowych)
Jest zwierzęciem aktywnym w nocy. Prowadzi samotnicze życie. Terytorium samca wynosi około 2,5 ha. Samice mają mniejsze terytoria, które mogą zachodzić na siebie. Terytoria oznaczone są silnie pachnącą wydzieliną. Żyje w koronach drzew, sprawnie się po nich poruszając. Dzień spędza w dziuplach. Wolatucha podczas ślizgów może pokonać około 100 m, zmieniając kierunek lotu o 90 stopni. Błona lotna chroni też przed nadmierną utratą ciepła. Okres rozrodczy przypada na marzec. Samica rodzi zazwyczaj jedno młode, które przebywa w torbie matki około 4 miesięcy. Przez następne 3 miesiące młode jest noszone przez matkę na grzbiecie. W wieku 9 miesięcy jest już samodzielne i waży 600 g. Dojrzałość płciową uzyskują po dwóch latach życia.
Podobnie jak koala wolatucha jest zwierzęciem, które odżywia się wyłącznie liśćmi eukaliptusa.
Znaczenie
Na wolatuchę polują sowy: sowica wielka (Ninox strenua) i płomykówka przydymiona (Tyto tenebricosa) oraz psowate: dingo australijski (Canis familiaris dingo) i lis rudy (Vulpes vulpes).
Zagrożenia i ochrona
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii gatunków narażonych na wyginięcie (VU – ang. vulnerable ‘narażony’)[13]. Zagrożeniem dla wolatuchy jest wycinka drzew eukaliptusowych.
Uwagi
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Petauroides volans incanus O. Thomas, 1923.
Przypisy
- ↑ Petauroides volans, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 199. (ang.).
- ↑ F.A.A. Meyer: Systematisch-summarische Uebersicht der neuesten zoologischen Entdeckungen in Neuholland und Afrika: nebst zwey andern zoologischen Abhandlungen. Leipzig: Im Verlage der Dykischen Buchhandlung, 1793, s. 26, 174. (niem.).
- ↑ G. Shaw: Zoology of New Holland. Cz. 1. London: J. Sowerby, 1794, s. 33, ryc. xii. (ang.).
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 150. (fr.).
- ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1119. (niem.).
- ↑ Desmarest 1817 ↓, s. 400.
- ↑ Desmarest 1817 ↓, s. 404.
- ↑ F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 129, 253. (fr.).
- ↑ C.F. Partington: Petaurus. W: C.F. Partington: The British cyclopaedia of natural history; combining a scientific classification of animals, plants, and minerals, with a popular view of their habits, economy, and structure. By authors eminent in their particular department. Cz. 3. London: W.S. Orr,, 1837, s. 424. (ang.).
- ↑ D.C. McGregor, A. Padovan, A. Georges, A. Krockenberger, H. Yoon & K.N. Youngentob. Genetic evidence supports three previously described species of greater glider, Petauroides volans, P. minor, and P. armillatus. „Scientific Reports”. 10 (19284), s. 2, 2020. DOI: 10.1038/s41598-020-76364-z. (ang.).
- ↑ a b c O. Thomas. On some Queensland Phalangeridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 11 (62), s. 247, 1923. (ang.).
- ↑ a b A.A.A.A. Burbidge A.A.A.A., J.J. Woinarski J.J., Petauroides volans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2017-3 [dostęp 2018-02-01] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 12. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Petauroides volans. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-04].
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 84. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Petauroides volans (Kerr, 1792). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).
- ↑ A. Phillip: The voyage of Governor Phillip to Botany Bay: with an account of the establishment of the colonies of Port Jackson & Norfolk Island; compiled from authentic papers which have been obtained from the several departments, to which are added the journals of Lieuts. Shortland, Watts, Ball, & Capt. Marshall; with an account of their new discoveries. London: John Stockdale, 1789, s. 297 i ryc.. (ang.).
- ↑ S.M. Jackson & C.P. Groves: Taxonomy of Australian Mammals. Clayton South: CSIRO Publishing, 2015, s. 115. ISBN 978-1-486-30012-9. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 526, seria: North American Fauna. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, altivolans [dostęp 2023-08-04] .
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, incanus [dostęp 2023-08-04] .
- ↑ a b c d e S. Jackson: Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 522. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ a b c Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 57. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
- A.G. Desmarest: Petauriste, Petaurus et Didelphys, Shaw; Phalangista, Geoffr., Cuv., Illig. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 25. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 398–406. (fr.).
- Juliet Nagel: Petauroides volans. University of Michigan Museum of Zoology. [dostęp 2008-05-30]. (ang.).
- E. Keller, prof. dr J. Reichholf, G. Steinbach, K. Zub (tłum. z niem.): Leksykon zwierząt. Ssaki cz. 1. Warszawa: Bertelsmann Media Sp. z.o.o., 2001, s. 33. ISBN 83-7227-610-2.
- The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- J9U: 987007579282805171
- Britannica: animal/greater-glider