Ivan Dunković

Ivan Duknović (Vinišće, 1440. – 1509) poznat pod pseudonimima Ioannes Dalmata, Giovanni da Trau bio je jedan od najvećih hrvatskih vajara iz perioda renesanse, koji je stekao i svetsku slavu, nakon što je najveća dela izvajao u Italiji i Mađarskoj.^[1]

Rođen je u Vinišću, na brdu zvanom Orihovica 1440. godine. Rodna kuća mu je bila blizu kamenoloma Voluje iz kojih se uzimao kamen za trogirsku katedralu, i u kome je najverovatnije klesarski zanat izučio radeći s ocem Stjepanom, koji je bio protomajstor trogirskih kamenorezaca i graditelj zvonika trogirske katedrale. Međutim ko su mu bili učitelji vajarstva do danas nije poznato.^[2]

Boravak u Italiji

Sa dvadeset godina (oko 1460) otišao je u Italiju u kojoj je nastavio umetničko školovanje. U Rimu je stupio u službu kardinala Pietra Barboa (kasnije papе Pavao II), i na širem području Rima stvarao više od dvadeset godina. Kao zreo majstor bio je spreman i sposoban za vrlo vredne narudžbine, jer se uklapao u vrhove tamošnjega renesansnoga vajarstva.^[3]

Nakon mukotrpnog rada u Italiji Ivan je stekao slavu jednog od vodećih vajara, za izradu renesansnih nadgrobnih spomenika.

Boravak u Ugarskoj

Oko 1486. godine Duknović odlazi u Ugarsku na poziv tadašnjeg kralja Matije Korvina. Kao kraljev vajar, proširuje tematiku rad i radi na uređenju Kraljevske palate u Višegradu.

Iako su Duknovićeva dala iz vrema boravka u Ugarskoj stradala već u prvim najezdama Turaka, figuralna fontana Herakla s lernejskom hidrom i kruna izvora iz kraljevske vile u mađarskom Višegradu kao i reljefna pala oltara iz pavlinske crkve u Diošđeru potvrđuju njegov visoki umetnički izraz.

Zbog njegovih zasluga za prenošenje duha italijanske renesanse u oblast Dunava i za unapređivanje umetnosti u tim krajevima, Duknovića se dopao Kralju Matiji koji ga je nagradio plemićkim zvanjem, i dodelom feudalnog dvorca Majkovec u Hrvatskoj. Smatra se da je u tom istorijskom razdoblju Dukanović portretisao ugledne ličnosti iz humanističkoga kruga, a pripisuje mu se i izrada niza plitkoreljefnih portreta, koji se dana čuvaju po evropskim muzejima, uključujući fragmente nadgrobne ploče biskupa Baratina, koja se danas čuva u muzeju u Zagrebu.

Veza sa Trogirom

Iako je najveći deo živora stvarao umetnička dela u inostrtanstvu, sve vreme je održavao veze sa zavičajem. Iz tih veza sa rodnim gradom nastala su sledeća dela:

• dve statue (Svetog Ivana i Svetog Tome), za kapelu trogirskog zaštitnika Svetog Ivana
• kip anđela (putta) grbonoše, za istočni portal palate Ćipiko.
• četiri kipa u Trogiru i na ostrvu Čiovu.

Navedeni radovi smatraju se najboljim delima zrelog renesansnog vajarstva u Hrvatskoj.

Poslednji dani u Veneciji

Pošto su Dubrovčani odbili da ga prime u službu, Dunković je zadnje godine života proveo u Veneciji, u kojoj je 1498. godine prihvatio vajanje monumentalnoga oltara Svetog Marka (sa 17 figura), ali ga nije završio, a ono što je stvorio nije očuvano. Iz tog periode potiče izražajni reljef Blažene Device Marije u padovanskomu muzeju i poprsje A. Zena u muzeju Correr. Zadnji svoj rad, grobnicu Blaženoga G. Gianellija, Duknović je pred smrt 1509. ostavio u katedrali u Ankoni.^[4]

• 
  Grob kardinala Tabaldia
• 
  Dekoratrivni elementi, na bazilici u Vatikanu
• 
  Portal palate u Venciji

Nakon što je u prvim radovima iskazo svoje umeće Ivan Dunković je iako jako mlad vajar, u Rimu je izradio dva portala na Venecijanskoj palati, skulpture za monumentalnu grobnicu pape Pavla II u bazilici Svetog Petra (koja je sada demontirana a smatra se najvećom ikad izgrađenom grobnicom u Rimu).

Svojim vajarskim delima Dunković ne samo da je zauzeo visok položaj u ukupnomu razvoju renesansne skulpture, već se ubraja među najznačajnije strane umetnike koji, ne samo da su dali svoj doprinos italijanskoj umetnosti, već i svojim iskustvom obogatili i kulturnu baštinu Hrvatske.

• 
  1509. Ankona
• 
  1509 Ankona
• 
  Hrist koga nose anđeli, Sveti Augustin, Rim

U dvorištu Kraljevske palate u Višegradu u Mađarskoj, danas se nalazi kopija fontane od crvenog mermera pod nazivom „Figuralna fontana Herakla s lernejskom hidrom”, Dunkovićevo delo, koji je nastalo oko 1485. godine kada je on boravio u Ugarskoj na dvoru Matije Korvina. Izradom fontane on je proširio tematiku svog dotadašnjeg rada.^[5]

Zanimljivost

U stara vremena, na banketim i večernim druženjima, iz fontane Herakla s lernejskom hidrom je umesto vode teklo penušavo vino, koje su pili gosti kraljevskog para, Mateaša i Beatrise.

Njegova dela danas se čuvaju u Luvru i Vatikanskim muzejima, a u rodnom Trogiru odnedavno je izložena stalna postavka njegovih radova u Muzeju grada Trogira.

• Kraljevska palata u Višegradu (Pešta)
• Figuralna fontana Herakla s lernejskom hidrom

Mediji vezani za članak Ivan Dunković na Vikimedijinoj ostavi