Brama Złota w Gdańsku
nr rej. A-435 z 27.02.1967[1] | |||
Widok od strony Targu Węglowego | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | Gdańsk | ||
Typ budynku | brama miejska | ||
Styl architektoniczny | manieryzm | ||
Architekt | |||
Ukończenie budowy | 1612[2] | ||
Położenie na mapie Gdańska | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |||
54°20′58,9″N 18°38′53,5″E/54,349700 18,648200 | |||
|
Ten artykuł dotyczy Złotej Bramy w Gdańsku. Zobacz też: inne miejsca o tej nazwie. |
Brama Złota (właściwie: Brama Długouliczna, Brama Ulicy Długiej, niem. Langgasser Tor)[2] – zabytkowa[1] brama miejska Głównego Miasta w Gdańsku. Stanowi początek ulicy Długiej, jest częścią Drogi Królewskiej.
Historia
Pierwotnie w tym miejscu znajdowała się średniowieczna, gotycka Brama Długouliczna. Została zburzona, celem zastąpienia jej obecnie istniejącą bramą, która miała pełnić funkcję reprezentacyjną, a nie obronną[3]. Brama Złota została ukończona w roku 1612, według projektu architekta Abrahama van den Blockego[2]. Budowla utrzymana w stylu manierystycznym z nawiązaniami do architektury klasycznej – kształt wrót podobny do łuku triumfalnego, kolumny w porządku jońskim i kompozytowym. Od północy do bramy przylega Dwór Bractwa św. Jerzego[3].
Szczyt bramy ozdobiono rzeźbami w 1648 roku. Co najmniej do końca XVIII wieku posiadała zamykane wrota. W XIX wieku brama mieściła Królewską Szkołę Sztuk Pięknych. Budynek został uszkodzony w 1945 r. Odbudowany w 1957 roku[3]. Obecna nazwa bramy jest ahistoryczna i została przyjęta po II wojnie światowej[2]. Budynkiem zarządza Oddział Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Polskich[4].
Detale architektoniczne
Figury
Obie fasady bramy są zwieńczone attykami, na których ustawiono osiem rzeźb alegorycznych (po cztery z każdej strony). Obecne są rekonstrukcją posągów z 1878 będących kopiami oryginalnych, zniszczonych działaniem czynników klimatycznych rzeźb Piotra Ringeringa wykonanych w 1648 roku na podstawie projektu Jeremiasza Falcka. Figury od strony zachodniej symbolizują dążenia mieszczan: Pax („Pokój”), Libertas („Wolność”), Fortuna („Szczęście”) oraz Fama („Sława”). Od strony wschodniej (od ulicy Długiej) widać figury symbolizujące cnoty obywatelskie: Concordia („Zgoda”), Iustitia („Sprawiedliwość”)', Pietas („Pobożność”) oraz Prudentia („Rozwaga”)[2][3].
Inskrypcja
We fryzie na ścianie frontowej umieszczono cytat z Psalmu 122: ES MVSSE WOLGEHEN DENEN DIE / DICH LIEBEN ES MVSSE FRIEDE SEIN INWENDIG IN DEINE MAVREN VND / GLVCK IN DEINEN PALASTEN PSA - 122 („Niech zażywają pokoju ci, którzy ciebie miłują. Niech pokój będzie w twoich murach, a bezpieczeństwo w twych pałacach!”). Łaciński napis na bramie od strony ulicy Długiej głosi: Concordia res publicæ parvæ crescunt - discordia magnæ concidunt („Zgodą małe republiki rosną - niezgodą wielkie upadają”)[2][3].
Galeria
- Złota Brama na ilustracji z opisu historii miasta Gdańska, autorstwa Reinholda Curickego z 1687 roku
- Widok od strony ulicy Długiej
- Brama Złota w 1963, widoczne tory tramwajowe
Przypisy
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego - Narodowy Instytut Dziedzictwa.
- ↑ a b c d e f Akademia Rzygaczy – Brama Złota.
- ↑ a b c d e Gedanopedia – Brama Złota.
- ↑ Gdańskie CentrumG.C. Multimedialne Gdańskie CentrumG.C., Gdańskie CentrumG.C. Multimedialne Gdańskie CentrumG.C., Złota Brama potrzebuje prac remontowych - jest dotacja od Miasta, ponad 177 tys. złotych [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2022-11-28] (pol.).
- p
- d
- e
- Droga Królewska w Wikimedia Commons
- p
- d
- e
Zachowane bramy murów | |
---|---|
Zachowane bramy wodne | |
Częściowo zachowane bramy | |
Niezachowane bramy |
|
- Bramy Gdańska w Wikimedia Commons