Niepokalanek pospolity
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | jasnotowate | ||
Rodzaj | niepokalanek | ||
Gatunek | niepokalanek pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Vitex agnus-castus L. Sp. Pl. 2. 638. 1753 | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
brak danych | |||
| |||
|
Niepokalanek pospolity, niepokalanek zwyczajny, pieprz mnisi[4] (Vitex agnus-castus L.) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Występuje dziko w północnej Afryce, zachodniej i środkowej Azji (Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan) oraz wschodniej i południowej Europie. Rozprzestrzenia się również gdzieniegdzie poza tymi obszarami[5]. W Polsce dziko nie rośnie.
Morfologia
- Owoce
- Owoc niepokalanka jest owalny lub prawie kulisty, o średnicy do 5 mm. Pozostający na owocu kielich jest zielonawoszary, delikatnie owłosiony, zakończony 4–5 krótkimi ząbkami i obejmuje ⅔ do ¾ powierzchni owocu. Na przekroju poprzecznym widoczne są 4 komory, każda zawiera podłużne nasiono[6].
Zastosowanie
- Surowiec zielarski
- Owoc niepokalanka zwyczajnego (Fructus Agni casti fructus) – całe, dojrzałe, wysuszone owoce. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 0,08% kastycyny[6]. Owoc zawiera diterpeny typu labdanu (głównie rotundifuran), irydoidy glikozydowe, flawonoidy.[potrzebny przypis]
- Działanie
- Składniki, głównie diterpeny, wykazują działanie dopaminergiczne przez wiązanie się z receptorami dopaminowymi, w wyniku którego zmniejsza się wydzielanie prolaktyny, będące często przyczyną zaburzeń miesiączkowania. Surowiec ma również działanie estrogenne, które wykorzystuje się w łagodzeniu dolegliwości związanych z przekwitaniem u kobiet[7].
- Przeciwwskazania
- Stosowany w umiarkowanych ilościach jest dobrze tolerowany, efekty uboczne są nieliczne. Unikać go powinny osoby, stosujące leki dopaminowe, anty-psychotyczne, przeciw chorobie Parkinsona, kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną, hormonalną terapię zastępczą lub cierpiące na chorobę wrażliwą na hormony (np. rak piersi)[8].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ Vitex agnus-castus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ pieprz mnisi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-11-13] .
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-27].
- ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ Marcin Molski: Nowoczesna Kosmetologia. Warszawa: Naukowe PWN, 2014, s. 40. ISBN 978-83-01-17976-2.
- ↑ Chasteberry [online], NCCIH [dostęp 2018-05-10] (ang.).
- p
- d
- e
- p
- d
- e
G02: Inne leki ginekologiczne
G02A – Leki nasilające skurcz macicy |
| ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
G02B – Środki antykoncepcyjne do stosowania zewnętrznego |
| ||||||||
G02C – Pozostałe leki |
|
- PWN: 3956835
- DSDE: kyskhedstræ
Identyfikatory zewnętrzne:
- EoL: 579727
- EUNIS: 185099
- Flora of North America: 200019437
- GBIF: 2925562
- identyfikator iNaturalist: 170271
- IPNI: 865568-1
- ITIS: 32221
- NCBI: 54477
- Plant Finder: 287476
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-213297
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:865568-1
- Tela Botanica: 72745
- identyfikator Tropicos: 33700881
- USDA PLANTS: VIAG
- CoL: 5BKY5