Sangir (lud)

Sangir
Ilustracja
Kobiety z ludu Sangir
Populacja

500 tys. (2000)[1]

Miejsce zamieszkania

Indonezja (wyspy Sangir, wyspy Talaud), Filipiny (Mindanao)

Język

sangir, talaud, malajski, indonezyjski, cebuański

Religia

chrześcijaństwo (protestantyzm, katolicyzm), islam, wierzenia tradycyjne

Grupa

ludy austronezyjskie, Indonezyjczycy

Pokrewne

Sangil, Minahasa, Gorontalo, Mongondow

Sangir, także: Sangihe lub Sanger[2] – grupa etniczna zamieszkująca grupy wysp Sangir (Sangihe) i Talaud w prowincji Celebes Północny w Indonezji[3][4]. Według danych szacunkowych ich populacja wynosi 500 tys. osób (2000)[1].

Posługują się językami sangir i talaud z wielkiej rodziny austronezyjskiej, a także językiem indonezyjskim[3][4]. Pod wpływem zachodnim wykształcili piśmiennictwo na bazie alfabetu łacińskiego[5]. W większości są protestantami[3][4][6]. Część przyjęła katolicyzm lub islam[7]. Na ich kulturę duchową rzutują wpływy minahaskie[3][4].

Ich pierwotną ojczyzną mają być pobliskie tereny Archipelagu Malajskiego. Według jednej z propozycji mogą wywodzić się z wyspy Ternate na Molukach lub Mindanao na Filipinach. Miejscowa tradycja głosi, że przybyli z Cotabato na Mindanao lub z Molibagu (Bolaang Mongondow, Celebes Północny)[8]. W XVI w. przeszli pod panowanie ludu Ternate. Byli też podbijani przez Hiszpanię i Holandię[3][4]. Na przestrzeni wieków znaleźli się pod wpływem zarówno chrześcijaństwa, jak i islamu[9][10]. Od 1949 r. tereny sangirskie należą do Indonezji[3][4]. We współczesnym języku sangir zachowała się warstwa zapożyczeń słownikowych z hiszpańskiego i języka ternate[3][4][11]. Na wyspach Sangir i Talaud upowszechnił się także malajski miasta Manado (handlowa odmiana języka malajskiego wywodząca się z północnej części Moluków)[12]. Ekspansja malajskiego przyczynia się do zaniku autochtonicznych języków regionu, w tym języka sangir[13][14].

Do ich podstawowych zajęć należą rybołówstwo i rolnictwo ręczne. Uprawia się rośliny bulwiaste i korzeniowe, sago, banany; główne uprawy przemysłowe to palma kokosowa i muszkatołowiec korzenny[3][4]. Wyspy Sangir i Talaud należą do czołowych producentów gałki muszkatołowej i zasłynęły historycznie z dobrej jakości upraw[15]. Dużą rolę odgrywa eksploatacja lasów, w tym pozyskiwanie rattanu i hebanu, a także produkcja kopry. Inne zajęcia obejmują kowalstwo, budowę statków (istnieje nowoczesny przemysł stoczniowy), obróbkę metali, rzeźbę w drewnie. W tradycyjnym tkactwie (wypartym przez fabryczną produkcję włókienniczą) wykorzystywano włókna ze specjalnego rodzaju banana[3][4]. Osady mają charakter przybrzeżny; tradycyjne domy wznoszono na palach, a na wyspach Talaud istniały niegdyś długie domy[3][4]. Wiele osób pracuje w administracji, handlu czy branży transportowej[2].

Religia chrześcijańska (katolicyzm i protestantyzm) dotarła na wyspy Sangir i Talaud wskutek interakcji z kulturami zachodnimi, począwszy od XVI wieku. W II poł. XVI w. do regionu przybyli pierwsi portugalscy misjonarze, a w 1568 r. ludność wyspy Siau przyjęła chrześcijaństwo[16]. Niemniej chrześcijaństwo pozostawało słabo ugruntowane i do XIX w. utrzymywały się tradycyjne wierzenia i praktyki. Od II poł. XIX w. był szerzony protestantyzm, poprzez zintensyfikowaną działalność misjonarzy[17]. W pierwszych dekadach XX w. doszło do rozwoju oświaty, powstały również nieliczne holenderskojęzyczne szkoły[18]. Rodzime wierzenia Sangir, wyparte przez chrześcijaństwo, obejmują kulty duchów i przodków oraz wiarę w najwyższą istotę zwaną I Genggona Langi[19]. Organizacja społeczna bazuje na bilateralnym systemie pokrewieństwa[19]. Niegdyś była praktykowana poligamia[20].

W Archipelagu Malajskim istnieje duża diaspora Sangir. Wiele osób z ludu Sangir zamieszkuje inne zakątki prowincji Celebes Północny (w tym region Minahasa na wyspie Celebes)[2] oraz Filipiny (55 tys.) i inne prowincje Indonezji (48 tys.)[1]. Skupiska tej ludności są obecne na południowym wybrzeżu Mindanao (w granicach Filipin)[21], a także na północnych Molukach (m.in. na Halmaherze i Ternate)[6]. W zależności od lokalizacji przyswajają języki różnych grup etnicznych. Wśród ludności Sangir na Filipinach używany jest również język cebuański[1], a na Halmaherze bywa znany język tobelo[22].

Z wysp Sangir i Talaud wywodzi się muzułmański lud Sangil (4 tys.), zamieszkujący wyspy Sarangani i Balut u południowo-wschodniego wybrzeża Mindanao[21]. Na Filipinach jest to jedna z grup etnicznych zaliczanych do tzw. Moro[23]. Pod względem języka i kultury są bliscy ludności sangirskiej w Indonezji, z wyłączeniem aspektu dominującej religii[24]. Ich przodkowie mieli wyemigrować w XVII w. lub wcześniej[10]. Sami określają się jako „Sangiré” (formy „Sangil” używają sąsiednie społeczności)[25]. Badania genetyczne wykazały, że grupa Sangil ma częściowo pochodzenie papuaskie[26].

„Sangir” i „Sangihe” to zamienne nazwy tej samej grupy etnicznej (a także rodzimego regionu i języka), obie są w powszechnym użyciu (pochodzą z różnych obszarów dialektalnych, ale jedna i druga rozpowszechniły się w piśmiennictwie)[27].

Galeria

  • Rybacy z wysp Sangir (1948)
    Rybacy z wysp Sangir (1948)
  • Muzycy Sangir (1927)
    Muzycy Sangir (1927)
  • Mężczyzna w stroju tradycyjnym (1929)
    Mężczyzna w stroju tradycyjnym (1929)
  • Chrześcijańska para ślubna (c. 1915)
    Chrześcijańska para ślubna (c. 1915)

Przypisy

  1. ↑ a b c d David Mead: Sangir. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-17)]. (ang.).
  2. ↑ a b c Melalatoa 1995 ↓, s. 735.
  3. ↑ a b c d e f g h i j Michaił Anatoljewicz Czlenow: Sangircy. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 468. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. [dostęp 2024-08-27]. (ros.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j Michaił Anatoljewicz Czlenow: Sangircy. W: Julian Władimirowicz Bromlej (red.): Narody mira: istoriko-etnograficzeskij sprawocznik. Moskwa: Sowietskaja encykłopiedija, 1988, s. 392. OCLC 19735047. (ros.).
  5. ↑ Nebarth i in. 1985 ↓, s. 22.
  6. ↑ a b Christopher R.Ch.R. Duncan Christopher R.Ch.R., Violence and Vengeance: Religious Conflict and Its Aftermath in Eastern Indonesia, Ithaca–London: Cornell University Press, 2013, s. 59, DOI: 10.7591/cornell/9780801451584.001.0001, ISBN 978-0-8014-6910-7, OCLC 865508920, JSTOR: 10.7591/j.ctt32b65z  (ang.).
  7. ↑ Nebarth i in. 1985 ↓, s. 12–13.
  8. ↑ Maryott 1993 ↓, s. 322. Cytat: The Sangir are assumed to have originated from nearby parts of Indonesia or the Philippines, but exactly where is impossible to say. One writer tentatively suggests either Ternate or Mindanao. The folk history of the Sangir traces their origins from Cotabato City, Mindanao and less fancifully from Molibagu, Bolaang Mongondow, SULUT.
  9. ↑ Hayase 2007 ↓, s. 96.
  10. ↑ a b Sangir. W: David Levinson (red.): Encyclopedia of World Cultures. T. 5: East and Southeast Asia. Boston, MA: G.K. Hall, 1993, s. 224. ISBN 0-8168-8840-X. OCLC 22492614. [dostęp 2022-12-27]. (ang.).
  11. ↑ Hayase 2007 ↓, s. 90.
  12. ↑ Asako Shiohara, Anthony Jukes: Two definite markers in Manado Malay. W: Sonja Riesberg, Asako Shiohara, Atsuko Utsumi (red.): Perspectives on information structure in Austronesian languages. Berlin: Language Science Press, 2018, s. 115–135, seria: Studies in Diversity Linguistics 21. DOI: 10.5281/zenodo.1402541. ISBN 978-3-96110-108-5. OCLC 1065536350. (ang.).
  13. ↑ Gufran A. Ibrahim: Membunuh Bahasa Sendiri. Kompas.id, 2022-02-22. [dostęp 2022-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-12-29)]. (indonez.).
  14. ↑ Scott H. Paauw: The Malay contact varieties of eastern Indonesia: A typological comparison. The State University of New York at Buffalo, 2009, s. 42–43. OCLC 6002898562. [dostęp 2022-12-30]. (ang.).
  15. ↑ Melalatoa 1995 ↓, s. 735–736.
  16. ↑ Anthony J. Whitten, Muslimin Mustafa, Gregory S. Henderson: Ecology of Sulawesi. Yogyakarta: Gadjah Mada University Press, 1987, s. 84. ISBN 979-420-048-4. OCLC 247063365. [dostęp 2024-08-27]. (ang.).
  17. ↑ de Jonge, Parengkuan i Steenbrink 2008 ↓, s. 447–452.
  18. ↑ de Jonge, Parengkuan i Steenbrink 2008 ↓, s. 451.
  19. ↑ a b Melalatoa 1995 ↓, s. 736.
  20. ↑ de Jonge, Parengkuan i Steenbrink 2008 ↓, s. 449.
  21. ↑ a b Peter G. Gowing: Sangil. W: Richard Y. Weekes (red.): Muslim Peoples: A World Ethnographic Survey. Wyd. 2. T. 2. Westport, CT: Greenwood Press, 1984, s. 659–660. ISBN 0-313-24640-8. OCLC 9970261. (ang.).
  22. ↑ Paul Michael Taylor: The Folk Biology of the Tobelo People: A Study in Folk Classification. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1990, s. 19, seria: Smithsonian Contributions to Anthropology 34. DOI: 10.5479/si.00810223.34.1. ISBN 0-8357-4325-X. OCLC 490529608. [dostęp 2022-08-07]. (ang.).
  23. ↑ Non 2011 ↓, s. 81.
  24. ↑ Non 2011 ↓, s. 87.
  25. ↑ James N. Sneddon: Proto-Sangiric and the Sangiric languages. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1984, s. 115, seria: Pacific Linguistics B-91. DOI: 10.15144/PL-B91. ISBN 0-85883-306-9. OCLC 11871135. (ang.).
  26. ↑ MaximilianM. Larena MaximilianM. i inni, Multiple migrations to the Philippines during the nazwisko 50,000 years, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 118 (13), 2021, e2026132118, DOI: 10.1073/pnas.2026132118, ISSN 0027-8424, PMID: 33753512, PMCID: PMC8020671, Cytat: This previously unappreciated northwest gene flow of Papuan-related ancestry had its greatest impact on eastern Indonesia, as well as ethnic groups of the southeastern Philippines, such as Sangil and Blaan.  (ang.).
  27. ↑ J. Akun Danie, Hunggu Tadjuddin Usup, J.A. Karisoh-Najoan, Margaretha Liwoso: Geografi dialek bahasa Sangir. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1998, s. 11–12. ISBN 979-459-834-8. OCLC 9794598348. [dostęp 2023-05-15]. (indonez.).

Bibliografia

  • Shinzō Hayase: Mindanao Ethnohistory Beyond Nations: Maguindanao, Sangir, and Bagobo Societies in East Maritime Southeast Asia. Quezon City: Ateneo de Manila University Press, 2007. ISBN 978-971-550-511-6. OCLC 154714449. (ang.).
  • Christiaan de Jonge, Arnold Parengkuan, Karel Adriaan Steenbrink, How Christianity obtained a central position in Minahasa culture and society, [w:] Jan Sihar Aritonang, Karel Adriaan Steenbrink (red.), A History of Christianity in Indonesia, Leiden: Brill, 2008 (Studies in Christian Mission 35), s. 419–454, DOI: 10.1163/ej.9789004170261.i-1004.89, ISBN 978-90-04-17026-1, OCLC 567642904, JSTOR: 10.1163/j.ctv4cbgb1.15  (ang.).
  • Kenneth R. Maryott: The Sangir Language Project: a status report. W: Penyelidikan bahasa dan perkembangan wawasannya. T. 1. Jakarta: Masyarakat Linguistik Indonesia, 1993, s. 320–358. OCLC 30760605. [dostęp 2023-09-29]. (ang.).
  • Sangir. W: M. Junus Melalatoa: Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia Jilid L–Z. Jakarta: Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1995, s. 735–738. OCLC 1027453789. [dostęp 2024-08-27]. (indonez.).
  • Paul Nebarth, Gretha Liwoso, John Semen, Alex Ulaen, Nico Rondonuwu: Sastra lisan Sangir Talaud. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1985. OCLC 17725324. [dostęp 2023-09-01]. (indonez.).
  • Domingo M. Non. The Odyssey of Sangil in Mindanao. „The Journal of History”. 57 (1), s. 81–93, 2011. ISSN 0117-2840. [dostęp 2024-07-11]. (ang.). 

Linki zewnętrzne

  • Mick Basa: The Indonesian Sangirs in Mindanao. Rappler, 2014-03-09. [dostęp 2022-08-07]. (ang.).
  • Mick Jethro Basa: Life along the borders: The Indonesian Sangirs on Balut Island. Asian Center for Journalism at the Ateneo de Manila University, 2014-08-24. [dostęp 2022-12-31]. (ang.).
  • LCCN: sh97002982
  • J9U: 987007561367505171