Trybunał inkwizycji w Vicenzy

Trybunał inkwizycji w Vicenzy – sąd inkwizycyjny z siedzibą w Vicenzy w Republice Weneckiej. Został zorganizowany na stałe około 1552 i działał do 1797. Początkowo kierowany był przez franciszkanów, ale w 1569 oddany został w ręce dominikanów. Należał do struktur inkwizycji rzymskiej.

Vicenza w XIII wieku była jednym z ośrodków herezji katarskiej we Włoszech, która począwszy od lat 30. stała się celem działań inkwizytorów papieskich. Z Vicenzy pochodził jeden z pierwszych inkwizytorów Lombardii, Giovanni Schio da Vicenza, dominikanin. W samej Vicenzy jednak główną rolę w represjach wobec katarów odegrał miejscowy biskup Bartłomiej z Vicenzy, który w 1260 skazał na śmierć dziesięciu członków elity tej sekty. W 1254 Vicenza znalazła się w granicach nowo utworzonej prowincji inkwizytorskiej Marchii Trewizańskiej, w której funkcje inkwizytorów papież Innocenty IV powierzył franciszkanom. Jednakże na początku XIV wieku franciszkańscy inkwizytorzy działający w Vicenzy i Padwie zostali oskarżeni o nadużycia finansowe i w rezultacie papież Bonifacy VIII odebrał te okręgi franciszkanom i powierzył je dominikanom z prowincji Lombardia Dolna. Sprawowali oni funkcje inkwizytorskie na tym obszarze aż do 1477. Zasadniczo Vicenza tworzyła wraz z Padwą jeden wspólny okręg inkwizytorski, jednak w latach 1474–1477 każda z tych diecezji miała własnego inkwizytora.

W 1477 papież Sykstus IV ponownie przekazał okręgi Vicenzy i Padwy franciszkańskim inkwizytorom prowincji Marchii Trewizańskiej.

Postępy reformacji, również na terenie Italii, skłoniły władze kościelne do intensyfikacji działań inkwizycyjnych. W 1542 papież Paweł III utworzył w Rzymie Kongregację Świętego Oficjum (Inkwizycji), składającą się z kardynałów, których zadaniem była koordynacja działań antyheretyckich we Włoszech. W 1547 zreformowano także struktury inkwizycji w Republice Weneckiej, w tym ustanowiono na stałe trybunał w Vicenzy (1552), kierowany przez franciszkanina konwentualnego Lazaro da Vicenza. Jednak po kilkunastu latach papież Pius V odebrał franciszkanom konwentualnym sprawowanie urzędu inkwizycji w Vicenzy i powierzył go dominikanom. W tej postaci trybunał ten przetrwał niemal do końca XVIII wieku. Jego działalność pozostaje jednak mało znana, gdyż zaginęła jego dokumentacja procesowa. Wiadomo jednak, że w XVI wieku trybunał ten doprowadził do stracenia co najmniej sześciu osób oskarżonych o sprzyjanie reformacji. Trzy egzekucje odbyły się w 1570, jedna w 1580 i dwie w 1588.

Republika Wenecka przestała istnieć w wyniku inwazji rewolucyjnej Francji w 1797 i proklamowania Republiki Cisalpińskiej. 2 lipca 1797 władze republikańskie rozwiązały trybunał inkwizycji w Vicenzy.

Siedziba trybunału od 1569 znajdowała się w dominikańskim konwencie S. Corona w Vicenzy. Inkwizytorem był zawsze dominikanin z prowincji Obojga Lombardii. W XVIII wieku pomagało mu 17 wikariuszy i 3 wikariuszy rejonowych.

Archiwum trybunału w Vicenzy, podobnie jak większości włoskich trybunałów, zostało najpewniej zniszczone krótko po zniesieniu trybunału w 1797. Wprawdzie w Archivio di Stato w Vicenzy znajduje się podzbiór zatytułowany Ufficio della sacra Inquisizione in S. Corona, jednak jest to niewielka kolekcja dokumentów wyłącznie o charakterze administracyjno-ekonomicznym. Niewielka część dokumentacji procesowej inkwizycji w Vicenzy znajduje się w archiwum inkwizycji weneckiej w Archivio di Stato w Wenecji oraz w posiadanej przez Trinity College w Dublinie kolekcji dokumentów pochodzących z archiwum rzymskiej Kongregacji Świętego Oficjum. W oryginalnym archiwum Kongregacji Świętego Oficjum (obecnie w watykańskim Archiwum Kongregacji Nauki Wiary) zachowała się korespondencja inkwizytorów Vicenzy z rzymskim Świętym Oficjum, ale tylko z lat 1713–1788.

• Lazaro Caldogno da Vicenza OFMConv (1552–1559)
• Andrea Bergamin da Vicenza OFMConv (1559–1561)
• Antonio dal Covolo OFMConv (1563–1569)
• Andrea da Maderno OP (1569–1570)
• Innocenzo Vallotti da Verona OP (1571–1574)
• Giulio Dossi da Firenze OP (1574–1578)
• Damiano Rossi da Cento OP (1578–1585)
• Girolamo Bonnani OP (1585–1587)
• Gabriele da Saluzzo OP (1587–1591)
• Giulio Caccianemici da Bologna OP (1591–1596)
• Girolamo Giovannini da Capugnano OP (1596–1603)
• Camillo Santangeli da Colurno OP (1604–1625)
• Girolamo Cadulcini da Fossombrone OP (1625–1627)
• Bonifacio Cardon OP (1627–1632)
• Domenico Cortese da Cotignola OP (1633–1637)
• Anselmo Oliva da Brescia OP (1637–1639)
• Pietro Martire Bonacci da Raggiato OP (1639–1647)
• Antonio Merlini da Forlì OP (1647–1649)
• Ambrogio Fracassino da Brescia OP (1649–1651)
• Giovanni Ludovico Bona da Venezia OP (1651–1652)
• Agapito Ugoni da Brescia OP (1652–1663)
• Giovanni Michele Bergamaschi OP (1663–1665)
• Giovanni Battista Righi OP (1665–1667)
• Tommaso Mazza OP (1667–1670)
• Angelo Giuliani da Cesena OP (1670–1674)
• Desiderio Muri da Vicenza OP (1674–1675)
• Giovanni Tommaso Rovetta da Brescia OP (1675–1677)
• Antonio Cecotti da Cotignola OP (1677–1678)
• Giuseppe Maria Grizio da Jesi OP (1678–1682)
• Paolo Girolamo Moretti OP (1682–1693)
• Giovanni Domenico Accursi da Ferrara OP (1693–1695)
• Raimondo Fulminissi da Rotella OP (1695–1701)
• Ludovico Facastori da Verona OP (1701–1718)
• Giacinto Pio Sarli da Ascoli OP (1718–1723)
• Enrico Passi da Bergamo OP (1723–1728)
• Andrea Bonfabio da Brescia OP (1728–1743)
• Angelo Tommaso Gattelli d'Argenta OP (1743–1755)
• Girolamo Taffelli da Verona OP (1755-1762)
• Raimondo Petrelli da Ascoli OP (1762–1765?)
• Angelo Maria Sansogni OP (1765-1766)
• Tommaso Vincenzo Ronconi OP (1766-1769)
• Giovanni Tommaso Masceroni da Bergamo OP (1769-1773)
• Domenico Pedretti da Venezia OP (1773-1775)
• Ercole Pio Pavoni da Brescia OP (1775-1781)
• Girolamo Alberico Rosciati da Bergamo OP (1781-1787)^[1]
• Serafino Bonaldi da Verona OP (1787–1797?)

• Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4. Brak numerów stron w książce
• Andrea Del Col: Vicenza, [w:] Dizionario Storico dell’Inquisizione, Piza 2010, s. 1686
• Pietro Antonio Ribetti: Giardino Serafico Istorico. Tomo primo. Wenecja: 1710. Brak numerów stron w książce
• Michael Tavuzzi: Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474–1527. Leiden – Boston: BRILL, 2007. ISBN 978-90-04-16094-1. Brak numerów stron w książce
• Fabiana Veronese, «Terra di nessuno». Misto foro e conflitti tra Inquisizione e magistrature secolari nella Repubblica di Venezia (XVIII sec.), Dysertacja doktorska, Università Ca’Foscari Venezia 2010.
• Luca Al Sabagh, Daniele Santarelli, Herman Schwedt, Domizia Weber: I Giudici della Fede. L'Inquisizione romana e i suoi tribunali in eta moderna, Florencja 2017
• Silvana Fornaso, Roghi alla vicentina. Diffusione e repressione della Riforma protestante ad Arzignano, Schio e Valdagno, [w:] quaderni del Gruppo Storico Valle dell’Agno, nr 41 (maj 2018), s. 5-35