17 Regiment Pieszy Koronny

Ten artykuł dotyczy 17 Regimentu Pieszego Koronnego. Zobacz też: 17 Pułk Piechoty - stronę ujednoznaczniającą.

17 Regiment Pieszy Koronny – oddział piechoty armii koronnej wojska I Rzeczypospolitej.

Po wybuchu powstania kościuszkowskiego, w 1794 roku podjęto decyzję, że regularne wojsko powstania tworzone będzie na podstawie nie zrealizowanego etatu z 1792 roku. 17 regiment pieszy Koronny został sformowany w kwietniu 1794 z ochotników tzw. legionu Księstwa Mazowieckiego^[3][a] i otrzymał nr 17^[1]. Korpus oficerski zasilili oficerowie rozwiązanego 2 batalionu lekkiej piechoty^[4]. W maju liczył zaledwie 250 żołnierzy^[2].

5 maja na skutek interwencji Kościuszki został przemianowany na regiment pieszy. Do 10 maja rekrutacja prowadzona była w części na zasadzie zaciągu ochotniczego. Rekruci i ochotnicy mieszkali w rozrzuconych po Warszawie kwaterach, wynajmowanych przez płk. Franciszka Rottenburga. Żołnierzy regimentu pilnowały patrole z gwardii pieszej, regimentów 5 i 10 oraz pułku 4 przedniej straży. Po przemianowaniu jednostki na regiment pieszy wolonterzy pouciekali, a oficerowie, którzy nie chcieli służyć w piechocie, odeszli^[5]. W sprawie rekrutacji interweniowała RZT. Na jej polecenie Komisja Porządkowa Księstwa Mazowieckiego nakazała „ziemi marskiej” wydać regimentowi 200 kantonistów. 29 kwietnia regiment liczył 254 głowy i stacjonował w rejonie Bugo-Narwi z wicebrygadierem Janem Henrykiem Dąbrowskim. Ze względu na brak funduszy, 30 maja gen. lejtn. Mokronowiski wstrzymał dalszą rekrutację regimentu. 100 kantonistów zostało „zagarniętych” przez 5 regiment. 19 czerwca płk Rottenburg domagał się asygnaty na 300 kantonistów od ziemi nurskiej^[6][b].

W połowie września w 8 kompaniach znajdowało się 322 szeregowych, w tym 41 pochodzenia szlacheckiego. W ostatnich dniach tego miesiaca regiment otrzymał uzupełnienia i liczył wtedy 572 żołnierzy. Brakowało do kompletu 868. Wskutek dezercji ubyło z jednostki od połowy maja do końca września 120 szeregowych^[7].
W pierwszym okresie dowodził jednostką płk Franciszek Rottenburg, a po jego dezercji płk Grzegorz Komarnicki. W regimencie służyli także: mjr Longeaux, chor. Rembieliński, chor. Hemik^[8].

Ze względu na brak funduszy, regiment do końca powstania nie uzyskał pełnego stanu. Jego liczebność nie przekroczyła ok. 600 oficerów i żołnierzy^[2]. Liczebność regimentu w marcu 1794 wynosiła 254^[9], a we wrześniu 572 żołnierzy^[10]. Na uzbrojeniu regiment posiadał 500 karabinów^[11].

W maju regiment skierowany został w widły Narwi i Wisły pod Zegrze. Obsadził tu odcinek Narwi od Wisły do Dębego, a później do Serocka. Znajdował się w komendzie bryg. Piotra Jaźwińskiego. Jego zadaniem było, działając w składzie dywizji nadnarwiańskiej, osłaniać północno-wschodnie i wschodnie zaplecze Warszawy oraz komunikację z Litwą^[2]. Latem 1794 roku regiment wspierany przez pospolite ruszenie ziemi warszawskiej stoczył szereg drobnych potyczek z wojskami pruskimi. Po klęsce maciejowickiej Dywizja Nadnarwiańska została odcięta od Warszawy i zaatakowana od tyłu przez rosyjskie wojska gen. Ottona Derfeldena, a następnie rozbrojona przez Prusaków^[12].

Komendanci:

• płk Franciszek Rottenburg(inne języki)^[3][c]
• płk Grzegorz Komarnicki^[1]

• Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1998. ISBN 83-7188-186-X.
• Jerzy Majka: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 17 pułk piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-21-0.
• Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.