Avia BH-33
Dane podstawowe | |||
Państwo | Czechosłowacja | ||
---|---|---|---|
Producent | Avia Co Kbely w Czakowicach | ||
Typ | |||
Konstrukcja | dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie klasyczne – stałe | ||
Załoga | 1 (pilot) | ||
Historia | |||
Data oblotu | 1927 | ||
Lata produkcji | 1928–1930 | ||
Dane techniczne | |||
Napęd | silnik gwiazdowy | ||
Moc | 420 KM (309 kW) (BH-33, PWS-A) | ||
Wymiary | |||
Rozpiętość | 8,90 m | ||
Długość | 7,04 m | ||
Wysokość | 2,79 m | ||
Powierzchnia nośna | 25,45 m² | ||
Masa | |||
Własna | 924 kg (BH-33, PWS-A) | ||
Startowa | 1324 kg (BH-33, PWS-A) | ||
Osiągi | |||
Prędkość maks. | 242 km/h (BH-33, PWS-A) | ||
Prędkość wznoszenia | 7 m/s (BH-33, PWS-A) | ||
Pułap | 6080 m (BH-33, PWS-A) | ||
Zasięg | 450 km | ||
Dane operacyjne | |||
Uzbrojenie | |||
2 km Vickers kal. 7,69 mm (stałe, zsynchronizowane na przodzie kadłuba) (w części samolotów zamontowano czechosłowackie wersje Vickersów kal. 7,92 mm oznaczane jako km wz. 28 ) | |||
Użytkownicy | |||
Czechosłowacja, Polska, Jugosławia, Chorwacja, Słowacja, Belgia, ZSRR, Japonia | |||
Rzuty | |||
|
Avia BH-33 – czechosłowacki samolot myśliwski z okresu międzywojennego, produkowany na licencji w Polsce w Podlaskiej Wytwórni Samolotów jako PWS-A.
Historia
W 1927 roku inż. Paweł Beneš i inż. Miroslav Hajna z zakładów lotniczych Avia Co Kbely w Czakowicach opracowali projekt nowego samolotu myśliwskiego, który miał być następcą produkowanego samolotu Avia BH-21.
Nowy samolot został oznaczony jako Avia BH-33 i jego prototyp został oblatany pod koniec 1927 roku. Podczas prób w locie stwierdzono, że jest to samolot zwrotny, szybki i ma dobre właściwości pilotażowe, spełniał on wymagania stawiane samolotom myśliwskim. W związku z tym podjęto jego produkcję seryjną w 1928.
Samolotem tym zainteresowało się dowództwo polskiego lotnictwa wojskowego i ostatecznie w 1928 roku zakupiło dwa egzemplarze wzorcowe tego samolotu oraz licencje na ich produkcję w Polsce. Produkcję tego samolotu prowadziła Podlaska Wytwórnia Samolotów (PWS) w Białej Podlaskiej. Samoloty produkowane w PWS zostały oznaczone jako PWS-A i ogółem w latach 1929–1930 wyprodukowano ich 50 sztuk.
Samolot Avia BH-33 miał konstrukcję mieszaną, w przeważającej części drewnianą i w celu jego unowocześnienia jego projektanci opracowali nową wersję już z kadłubem o konstrukcji metalowej, która została oznaczona jako Avia BH-33E. Licencję na budowę tej wersji samolotu sprzedano Jugosławii, gdzie była ona produkowana.
Zbudowano także prototyp oznaczony jako Avia BH-33P z owalnym kadłubem ze spawanych rur stalowych, lecz ta wersja nie weszła do produkcji seryjnej. Pozostała ona w fazie prototypu.
Ostatnią wersja samoloty była wersja oznaczona jako Avia BH-33L, była to wersja wyposażona w czechosłowacki silnik Škoda L i była produkowana seryjnie.
Łącznie wyprodukowano 235 samolotów Avia BH-33 wszystkich wersji, z tego na licencji w Polsce – 50 sztuk i Jugosławii – 42 sztuki.
Użycie w lotnictwie
Samolot ten był w latach trzydziestych XX wieku standardowym samolotem lotnictwa Czechosłowacji. Po zajęciu przez Niemcy Czechosłowacji część tych samolotów otrzymało lotnictwo słowackie, a Luftwaffe używało ich do celów treningowych.
Samoloty tych używano w lotnictwie jugosłowiańskim w czasie walk z Niemcami w 1941 roku, a następnie pozostałe samoloty przejęło lotnictwo chorwackie. Używało ich w operacjach przeciwko partyzantce Tito.
Pojedynczymi egzemplarzami tego samolotu dysponowało również lotnictwo belgijskie i ZSRR. Jeden taki samolot posiadało również lotnictwo japońskie, który został użyty do walk na terenie Chin.
Użycie w lotnictwie polskim
Wyprodukowane w latach 1929–1930 samoloty PWS-A w 1930 roku zostały skierowane do eskadr myśliwskich, gdzie były eksploatowane do 1935 roku. Samolot miał wymaganą wytrzymałość konstrukcji, nie było w nim przypadków utraty płatów – co było zmorą w użytkowanych samolotach Blériot-SPAD S.61 i Blériot-SPAD S.51. Wobec wprowadzania myśliwców PWS-10 a zwłaszcza PZL P.7a już od 1933 roku były stopniowo wycofywane z użycia z eskadr myśliwskich i kierowane do eskadr treningowych oraz szkół lotniczych.
W eskadrach treningowych przetrwały one do 1939 roku, gdzie służyły do treningu w akrobacji.
W samoloty te wyposażony był pierwszy polski lotniczy zespół akrobacyjny tzw. Trójka Bajana, w skład której wchodzili: kpt. pil. Jerzy Bajan, kpr. pil. Karol Pniak i kpr. pil. Stanisław Macek.
Opis konstrukcji
Samolot Avia BH-33 był jednomiejscowym samolotem myśliwskim, dwupłatem o konstrukcji mieszanej.
Kadłub miał konstrukcję drewnianą, w przedniej części znajdował się silnik gwiazdowy. Za silnikiem znajdował się zbiornik paliwa, a za nim odkryta kabina pilota osłonięta z przodu wiatrochronem. Kabina wyposażona była w urządzenia sterownicze i przyrządy pokładowe. Kadłub kończył się usterzeniem klasycznym o konstrukcji drewnianej, stateczniki pokryte były sklejką, a stery płótnem. Kadłub pokryty był sklejką oklejoną płótnem. Na obu bokach kadłuba zastosowano listwy w celu usztywnienia pokrycia.
Płaty miały konstrukcję dwudźwigarową, drewnianą i były pokryte płótnem. Płat dolny miał większą rozpiętość od płata górnego. Lotki, wyważone za pomocą skrzydełek oporowych, umieszczono tylko na płacie dolnym. Komorę płatów usztywniono za pomocą słupków duralowych w układzie odwróconej litery „N” oraz cięgnami stalowymi.
Podwozie klasyczne dwugoleniowe z półosiami, wyposażone w amortyzatory gumowe. Płoza ogonowa wykonano z półresora piórkowego.
Napęd stanowił silnik gwiazdowy Gnome – Rhone Jupiter 420 KM pochodzący z wycofywanych bombowców Farman F-60 Goliath, śmigło dwułopatowe drewniane Szomański o średnicy ca 2900 mm.
Bibliografia
- Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1972, s. 91–94.
Linki zewnętrzne
- Avia BH-33E-SHS. vazduhoplovnetradicijesrbije.rs. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-22)].
- Animacja wyglądu PSA A na YouTube
- p
- d
- e
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie
- p
- d
- e
- p
- d
- e